به گزارش راهبرد معاصر؛ تحریم های قطعنامه سال 2006 سازمان ملل متحد علیه ایران از سوی کارشناسان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. بر اساس مفاد این قطعنامه، محدودیت های خاصی در صادرات فناوری سیستم های تسلیحاتی علیه ایران شکل گرفت که همگی در 18 اکتبر 2020 منقضی می شوند. اما پرسش اصلی این گزارش این است که آیا تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران تمدید می گردد یا خیر؟
به طور خلاصه تحریم ها بیشتر برای ممانعت از توسعه ظرفیت و توانایی تولید تسلیحات هسته ای ایجاد شده است. حتی پس از سه سال تحقیق، آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکنون نتوانسته در زمینه مواد و فعالیت هسته ای اعلام نشده راستی آزمایی کند و تنها بر عدم پای بندی ایران به توافق نامه پادمان تاکید کرده است. پس از این که ایران از متوقف سازی غنی سازی اورانیوم خودداری کرد؛ قطعنامه 1737 شورای امنیت علیه این کشور تحمیل شد که بر اساس آن سایر کشورها از تامین و کمک به ایران در حوزه فرایند هسته ای مانند غنی سازی اورانیوم، بازفراوری سوخت هسته ای یا فعالیت های مرتبط با آب سنگین ممنوع شدند.
در همین شرایط تلاش ها برای کاهش سرعت فعالیت های هسته ای ایران ادامه یافت و در نهایت توافق نامه ای به عنوان « برنامه جامع اقدام مشترک» ( برجام) در سال 2015م بین ایالات متحده، انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه با ایران امضا شد. در آن زمان، ایران پس از اجرای برجام برای لغو تحریم های قطعنامه سال 2006 فشار وارد کرد. با این وجود ، طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت ، تحریم تسلیحاتی برای 5 سال دیگر حفظ شد. تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در پایان سال جاری منقضی خواهد شد مگر این که سازمان ملل بار دیگر تحریم ها را تمدید کند.
اکنون با نزدیک شدن به مهلت انقضای تحریم، واشنگتن درصدد است تا آن را به صورت نامحدود تمدید کند. دولت ترامپ از می 2018م به صورت یکجانبه از توافق هسته ای موسوم به برجام خارج شده است و مدت هاست بر این تاکید دارند که برنامه هسته ای ایران باید با نظارت و بررسی بیشتری همراه شود. واشنگتن درصدد است با ارائه پیش نویس قطعنامه مستقل زمینه ایجاد تحریم تسیحاتی جدید علیه ایران را فراهم سازد. اما این راهکار به احتمال زیاد با وتوی چین و روسیه همراه خواهد شد.
بر اساس گزارشات، ایالات متحده بخش های پیش نویس قطعنامه را به سایر اعضای اروپایی برجام تحویل داده اما با مخالفت آن ها همراه شده است. البته این امر با واکنش مخالفت آمیز چین و روسیه روبرو شده است. بنابراین چشم انداز تمدید تحریم تسلیحاتی در قالب ارائه پیش نویس قطعنامه جدید متزلزل به نظر می رسد.
اعضای اروپایی برجام اگر چه نگرانی های خود را در مورد رفع تحریم تسلیحاتی ایران به شورای امنیت سازمان ملل ابراز و بر پیامدهای اساسی آن بر امنیت و ثبات منطقه تاکید کرده اند؛ اما آن ها از تحریم دوباره سازمان ملل علیه ایران مخالفت کرده اند. در عوض قدرت های اروپایی بیشتر سعی می کند از طریق مذاکرات برجامی زمینه محدودسازی دسترسی ایران به تسلیحات را فراهم کنند. بنابراین تمدید تحریم ها دور از دسترس می باشد. با این حال ایالات متحده آمریکا دارای دو گزینه دیگر می باشد:
اولا؛ واشنگتن می تواند با این ادعا که همچنان عضو مشارکت کننده برجام هستند به مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت متوسل شوند ( مکانیزم ماشه) و تحریم های سازمان ملل را علیه ایران بازگردانند و انقضای تحریم تسلیحاتی را مسدود سازند. به نظر می رسد که تمامی اعضای مشارکت کننده برجام از این توانایی برخوردار هستند – حتی اگر ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شده باشد اما این قطعنامه هیچ گونه اطلاعاتی در مورد خروج انعکاس نکرده و آمریکا همچنان رسما عضو مشارکت کننده نامگذاری شده است.
بر اساس گزارش وال استریت ژورنال؛ برایان هوک نماینده مسائل ایران در وزارت امور خارجه اظهار داشت که متوسل شدن به این بند می تواند واشنگتن را به بازگشت به برجام سوق دهد. با این حال حتی پس از عضویت مجدد در برجام، اعاده مجدد تحریم های سازمان ملل آسان نیست زیرا 9 رای بدون حق تو در شورای امنیت مورد نیاز خواهد بود.
ثانیا؛ ایالات متحده می تواند برای رفع نگرانی های خود درباره برنامه هسته ای ایران یا تجارت تسلیحات متعارف از ابزارهای دیپلماتیک بهره ببرد. در حقیقت، چنین تلاش های دیپلماتیک یا مذاکرات برای توافق هسته ای جدید ممکن است مؤثرتر باشد. پیش از این، پومپئو در 9 مه اعلام کرده بود که واشنگتن برای تمدید تحریم تسلیحاتی از « تمامی گزینه های دیپلماتیک» استفاده می کند. البته این اظهارات بعد از دریافت نامه از کنگره بود که هر دو مجلس از وی در این مسئله حمایت گسترده ای کردند اما آن ها بر این تاکید داشتند به جای توسل به مکانیزم ماشه، تنها از طریق کارزار دیپلماتیک تحریم ها علیه ایران حمایت می کنند.
اکنون در شرایط پیچیده ای قرار داریم و اگر سازمان ملل تحریم های تسلیحاتی را تمدید کند توافق هسته ای موسوم به برجام از بین خواهد رفت و نتیجه نهایی آن برنامه هسته ای کنترل نشده و بدون نظارت ایران خواهد بود – این در حالی است که تاکنون ایران بیش از حد برجام به غنی سازی اورانیوم اقدام می کند. علاوه بر این در صورت تمدید تحریم تسلیحاتی 2231، تهران احتمالا از پیمان منع تکثیر سلاح هسته ای یا ان.پی.تی خارج خواهد شد و این هشداری بود که از سوی محمد جواد ظریف در اوایل سال جاری مطرح شد.
به گفته رضا نصری، حقوقدان بین المللی و تحلیلگر سیاست خارجی، در صورت اجرای چنین سناریویی، تهران احتمالاً در دکترین هسته ای خود تجدید نظر خواهد کرد. علاوه بر این اخیرا برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی بر عدم اجرای پروتکل الحاقی آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکید کرده اند. محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی از عدم بازرسی آژانس انرژی اتمی حمایت و پشتیبانی کرده است. سرانجام ایران برای دستیابی به تسلیحات به سمت کشورهای روسیه و چین حرکت خواهد کرد و اکنون گزارش های متعددی در مورد معاملات عمده تسلیحاتی برای دریافت جنگنده های سوخو 30، سوخو 34 و سوخو 35 مطرح شده است. بنابراین اگر تحریم های تسلیحاتی علیه ایران خاتمه یابند، برای جلوگیری از فروش تسلیحات و رفع هر گونه ناکارامدی تحریم ها، هر چه سریع تر توافق جدید یا مصالحه لازم است.