سوریه در آغوش جهان عرب

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ این روزها شهر تاریخی دمشق قلب تپنده دیپلماسی عربی در منطقه شامات است. پس از موفقیت بشار اسد و متحدانش در شکست تروریسم سلفی- تفکیری و احیای حاکمیت سیاسی بر بیشتر مناطق سوریه، حال در آستانه بازگشت به جهان عرب و عادی‌سازی روابط با دشمنان دیروز قرار دارد. سفر رؤسای مجالس 12 کشور عربی به ریاست رئیس دوره‌ای آن یعنی محمد الحبوسی، رئیس مجلس عراق به دمشق برای دیدار و گفت‌وگو با مقام های سوری تنها به فاصله یک روز از سفر تاریخی سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر انجام شد.

شکری امروز (دوشنبه) پس از گذشت بیش از 11 سال برای دیدار و گفت و گو با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه راهی دمشق شد. کارشناسان حوزه غرب آسیا بر این باورند، اسد با بهره‌گیری از ظرفیت کشورهایی میانجی همچون مصر، امارات و عمان توانسته است یخ روابط با بیشتر دولت‌های عربی را آب و روند بازگشت به اتحادیه عرب را برای سوریه هموار کند.

در چند ماه اخیر سوریه به دنبال کاهش تنش‌ها و عادی سازی روابط با ترکیه از سویی و راهبرد کاهش تنش‌ و ازسرگیری روابط دیپلماتیک با سعودی و قطر از کانال امارات و عمان از سوی دیگر است

تراژدی بزرگ انسانی در سوریه سبب شد تا وزارت خزانه داری آمریکا زیر فشارهای فزاینده افکار عمومی، تحریم‌های سوریه موسوم به «سزار» را به مدت 180 روز لغو کند. این تصمیم در حالی اتخاذ شد که مردم جنگ زده سوریه علاوه بر مقابله با خرابی‌های ناشی از تروریسم، باید برای آواربرداری و بازسازی خانه‌های تخریب شده در این کشور آماده شوند. چنین وضعیتی سبب شده است فضای لازم برای کاهش اختلافات قدیمی میان دمشق و برخی دولت‌های عربی برای آغاز فصلی جدید مبتنی بر همکاری و احترام متقابل آغاز شود. دولت‌های عربی نیز همانند سایر بازیگران فعال در میدان سوریه شاهد گسترش روابط اقتصادی دمشق با کشورهایی همچون امارات یا چین هستند. همین موضوع سبب می‌شود از فرصت لغو تحریم‌های اقتصادی سوریه استفاده کنند و برای بازسازی زیرساخت‌ها و صادرات کالا به این منطقه پیش گام شوند.

در چند ماه اخیر سوریه با میانجی‌گری ایران و روسیه به دنبال کاهش تنش‌ها و عادی سازی روابط با ترکیه از سویی و راهبرد کاهش تنش‌ و (احتمالاً) ازسرگیری روابط دیپلماتیک با سعودی و قطر از کانال امارات و عمان از سوی دیگر است. سفر اسد به مسقط در هفته گذشته و دیدار با هیثم بن طارق، پادشاه عمان صرفاً برای گسترش روابط راهبردی میان با عمان نبود، بلکه کارشناسان معتقدند مسقط اتاق مذاکره میان دمشق با ریاض و دوحه است. این دو دولت حاشیه جنوبی خلیج فارس با وجود اختلاف فزاینده در جریان حرکت بیداری اسلامی، در مخالفت با بشار اسد و سرنگونی نظام سیاسی این کشور اشتراک نظر و منافع مشترک داشتند.

شاید یکی از دلایل اصلی طولانی شدن روند جنگ داخلی در سوریه حمایت‌های مالی- تبلیغاتی این دو کشور از معارضان و تروریست‌هایی است که تنها میراث‌شان خرابی زیرساخت‌ها و مرگ هزاران انسان بود. حال پس از احیای حاکمیت اسد در بیشتر مناطق آزاد شده سوریه، سعودی و قطر برای عقب نماندن از سایر کشورهای عربی باید سیاست‌های پیشین خود را تعدیل کنند و آماده پیوستن به روند بازسازی روابط سیاسی- اقتصادی با دمشق باشند.

تغییر نظم امنیتی غرب آسیا و حرکت بلوک‌های منطقه‌ای به سمت کاهش تنش‌ها موجب شد بشار اسد همانند دیپلماتی فرصت‌طلب زمینه بهبود روابط با کشورهای عربی را ایجاد کند. کشورهای عربی همچون سعودی یا امارات نیز برای مقابله با حضور محور مقاومت (و ترکیه) به دنبال افزایش سرمایه‌گذاری در سوریه با هدف تأثیرگذاری بر تصمیمات سیاسی در دمشق هستند.

پس از احیای حاکمیت اسد در بیشتر مناطق آزاد شده سوریه، سعودی و قطر برای عقب نماندن از سایر کشورهای عربی باید سیاست‌های پیشین خود را تعدیل کنند و آماده پیوستن به روند بازسازی روابط سیاسی- اقتصادی با دمشق باشند

به عنوان نمونه، پس از سفر عبدالله بن زاید به سوریه در اوایل سال جاری میلادی برخی رسانه‌ها مدعی شدند وی برای آماده سازی زمینه گفت و گوهای امنیتی میان سوریه و ترکیه به دمشق سفر کرده است. نفس بازگشت سوریه به جهان عرب بسیار مثبت است، اما دستگاه دیپلماسی ایران باید به این موضوع توجه کند که پس از انعقاد پیمان صلح ابراهیم، اماراتی‌ها به موتور پیشران عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در میان دولت‌های عربی بدل شدند.

شاید اگر در سپهر سیاسی عراق، نخست وزیری فردی همچون مصطفی الکاظمی ادامه می‌ یافت، ابوظبی موفق می‌شد به وسیله ابزار پول و تبلیغات زمینه برقراری ارتباط غیر رسمی و حتی مبادلات تجاری میان بغداد و تل‌آویو را فراهم کند. با توجه به این نکته لازم است تهران با استقبال از حضور سیاسی- اقتصادی امارات در سوریه، ملاحضات امنیتی درباره خط قرمز عادی سازی روابط میان روسیه و رژیم صهیونیستی را به اماراتی‌ها گوشزد کند.

 
بهره سخن

این روزها دمشق به قلب مذاکرات سیاسی در جهان عرب تبدیل شده است. به غیر از مراکش، قطر، کویت و سعودی باقی کشورهای عربی موافق عادی‌سازی روابط با دولت قانونی اسد و استقرار مجدد نماینده این کشور در کرسی سوریه در اتحادیه عرب هستند. حادثه زلزله به سوریه کمک کرده است علاوه بر بهبود تصویر این کشور نزد افکار عمومی جهان عرب، سرعت بهبود روابط با کشورهای عربی را افزایش دهد. در ادبیات سیاسی عرب، خانواده اسد همواره بر تیزهوشی در زمینه دیپلماسی و ایجاد موازنه در برابر بلوک‌های منطقه‌ای مشهور بودند.

به عبارت دیگر، پیش از آنکه ترکیه یا امارات سیاست موازنه مثبت را در قبال تمام بازیگران اتخاذ کنند، دولت سوریه با استفاده از این سیاست توانست به کشوری پیشرو در منطقه شامات تبدیل شود؛ اما وقایع سال 2011 و برنامه‌ریزی رقبا منطقه‌ای مقاومت برای تحریک مردم سوریه سبب شعله‌ور شدن آتش درگیری و جنگ داخلی در این کشور شد.

پس از پیروزی بشار اسد بر تروریست‌ها و برقراری آرامش نسبی در محیط داخلی سوریه، اکنون دمشق به دنبال بازسازی روابط با کشورهای همسایه، به ویژه دولت‌های عربی است تا به این وسیله بتواند بار دیگر جایگاه سیاسی خود را در منطقه غرب آسیا احیا کند.