پیشتاری چین، آمریکا و ایران در مصرف آب‌های زیرزمینی
به گزارش راهبرد معاصر؛ یک مطالعه جدید از دپارتمان مهندسی عمران و محیط زیست، دانشگاه ایالتی کلرادو آمریکا به داده‌های مربوط به فرونشست و مصرف آب‌های زیرزمینی در جهان پرداخته است. در این مطالعه که با استفاده از داده‌های سنجش‌ازدور، مدل‌های هیدرولوژیک و زمین‌شناسی انجام شده، چین، آمریکا و ایران به عنوان 3 کشوری که بیشترین مصرف آب‌های زیرزمینی را دارند، معرفی شده‌اند.
در این مطالعه آمده است: نتایج نشان می‌دهد که به طور میانگین سالانه حدود 17 کیلومترمکعب از ظرفیت ذخیره‌سازی آبخوان‌ها در اثر تراکم رسوبات از بین می‌رود. افزون بر این، تقریباً 73 درصد فرونشست‌های ثبت‌شده در زمین‌های کشاورزی و مناطق شهری رخ داده است؛ موضوعی که بر ضرورت مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی در این نواحی تأکید می‌کند.
فرونشست زمین یکی از ملموس‌ترین و زیان‌بارترین پیامدهای افت آب زیرزمینی است که بر اثر فشردگی لایه‌های آبرفتی و کاهش فشار منفذی در آبخوان‌ها رخ می‌دهد و به نابودی برگشت‌ناپذیر ظرفیت ذخیره‌سازی منجر می‌شود. روش‌های سنتی سنجش این پدیده عمدتاً پراکنده و محدود به مقیاس محلی هستند، در حالی که داده‌های تداخل‌سنجی راداری (InSAR) دقتی در حد یک سانتی‌متر و قدرت تفکیک فضایی 100 متر فراهم می‌کنند. با وجود این، پردازش پرهزینه و چالش‌های فنی InSAR سبب شده مطالعات مبتنی بر آن به سطح محلی یا منطقه‌ای محدود بماند.
برای نخستین بار، این مطالعه با بهره‌گیری از الگوریتم جنگل تصادفی (Random Forest) و داده‌های متنوع شامل کاربری زمین، اقلیم، هیدرولوژی و زمین‌شناسی، نقشه‌ای جهانی از فرونشست ناشی از برداشت آب زیرزمینی ترسیم کرده است. این نقشه سه کلاس شدت را شامل می‌شود: کمتر از 1 سانتی‌متر در سال، بین 1 تا 5 سانتی‌متر در سال و بیش از 5 سانتی‌متر در سال. داده‌های آموزشی مدل از 47 منطقه دارای پایش InSAR و نیز داده‌های GPS جهانی گردآوری شده‌اند.
یافته‌ها نشان می‌دهد بیشترین فرونشست‌ها در کشورهای شرق و جنوب آسیا (چین، هند، پاکستان، ایران، اندونزی، ویتنام و ترکیه)، بخش‌هایی از اروپا (اسپانیا، ایتالیا و اوکراین)، آمریکای شمالی (کالیفرنیا، تگزاس، آریزونا و مکزیک مرکزی) و نیز شهرهایی در آفریقا و آمریکای جنوبی رخ می‌دهد. سه کشور چین، ایالات متحده و ایران بیشترین سهم را در از دست رفتن دائمی ذخایر آبخوان دارند.
بر اساس نتایج، عوامل اصلی مؤثر بر فرونشست شامل تراکم اراضی کشاورزی آبی، حضور رسوبات ریزدانه و شرایط اقلیمی خشک و نیمه‌خشک هستند که نیاز به برداشت گسترده آب زیرزمینی را تشدید می‌کنند. این امر نشان می‌دهد در صورت تداوم الگوهای کنونی مصرف آب، مناطق وسیعی از جهان با کاهش غیرقابل بازگشت منابع زیرزمینی روبه‌رو خواهند شد./تسنیم