به گزارش راهبرد معاصر؛ در روز شنبه 18 آوریل، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در تویئتر با نگارش « ساعت در حال تیک تیک» به جای بحث در مورد نیاز شدید به واکسن کووید 19، بر تهدید وجودی آمریکا یعنی ایران اشاره کرد. شمارش معکوس وی به توانایی ایران برای صادرات و واردات تسلیحات متعارف مربوط می شود که توسط تحریم های تسلیحاتی ممنوع شده است. کمتر ازسه هفته قبل از انتخابات آمریکا، تحریم در ماه اکتبر منقضی خواهد شد. آمریکا می خواهد تحریم تسلیحاتی علیه ایران تمدید شود و مایک پمپئو در حال تدوین استراتژی برای انجام آن می باشد.
سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس ، ایا تصمیم خواهند گرفت که از اهداف آمریکا حمایت کنند یا خیر. هیچ یک از این گزینه ها ایده آل نیست زیرا با پیامدهای فاجعه باری برای برجام همراه می باشد. بهترین روش ممکن این است که اجازه دهیم تا تحریم ها طبق برنامه زمانی منقضی شوند و سپس یک شرایط جدید سخت گیرانه ای در انتقال تسلیحات متعارف به ایران اعمال کنیم.
پس از توافق هسته ای بین قدرت های جهانی و ایران در سال 2015م، شورای امنیت سازمان ملل متحد قطعنامه 2231 را تصویب نمود. طبق این قطعنامه محدودیت های قبلی سازمان ملل علیه فروش تسلیحات متعارف به ایران پس از 5 سال منقضی خواهد شد. ( اکتبر 2020) پایان تحریم تسلیحاتی یکی از معدود مزایای باقی مانده برای حضور ایران در توافقی می باشد که دولت ترامپ در ماه می 2018 از آن خارج شد و تحریم های فلج کننده ای علیه ایران اعمال نمود. حتی زمانی که تهران شروع کرد تا در واکنش به تحریم ها، پای بندی خود به تعهدات برجام را کاهش دهد؛ رئیس جمهور حسن روحانی دسترسی گسترده کشورش به تسلیحات متعارف را مورد ستایش قرار داد. این تنها دلیل ملموس برای حفظ ایران در توافق می باشد و همین امر از مخالفت شدید تندرویان داخلی ایران که خواستار خروج کامل ایران از برجام می باشند جلوگیری می کند.
فرانسه ، آلمان و انگلیس به عنوان طرفین توافق هسته ای باید تلاش کنند تا برجام حفظ شود و تهران و واشنگتن بتوانند یک مسیر برای بازگشت به میز مذاکره پیدا کنند. اگر توافق هسته ای تا پایان اکتبر حفظ شود؛ رهبران این سه کشور اروپایی نیاز خواهند داشت تا بیشتر در مورد این که چگونه مسئله تمدید تحریم های تسلیحاتی متعارف ایران را بدون انحراف دیپلماسی در حوزه پرونده استراتژیک هسته ای مدیریت کنند، با یکدیگر گفتگو کنند.
ایالات متحده آمریکا بدون شک به عنوان بخشی از کارزار فشار حداکثری درصدد لابی گری با اعضای شورای امنیت سازمان ملل برخواهد آمد تا به نفع قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران رای دهند. این اقدام در حالی صورت می گیرد که مایک پمپئو ، پرتاب موفقیت آمیز ماهواره نظامی ایران را نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل دانست. در این مسیر احتمالا آمریکا با بن بست و مخالفت روسیه و چین روبرو خواهند شد. این دو کشور در طی سال های گذشته به صورت سنتی سعی کرده اند تا ایران را در مقابل چنین اقدامات در سازمان ملل حفظ کنند. آن ها نخستین کشورهایی هستند که از صادرات تسلیحات به ایران سود خواهند برد.
پس از تلاش گسترده و دشوار برای حفظ توافق هسته ای، تقریبا پس از 4 سال از زمانی که دونالد ترامپ وعده « برچیدن توافق نامه فاجعه آور» داد، می گذرد. بنابراین از بین رفتن برجام فقط چند روز قبل از انتخابات آمریکا به نفع منافع امنیتی اروپا نیست. اما هر دو مسیر می تواند توافق هسته ای را با خطر روبرو سازد: از یک سو جانبداری از آمریکا برای حفظ تمدید تحریم تسلیحاتی، باعث می شود که تهران آن را آخرین چیزی بداند که به آن توسل جسته بود و مقامات ایران صریحا بر خروج از برجام و ان پی تی اقدام کنند. از سوی دیگر مخالفت با ایالات متحده آمریکا می تواند همراه با پیامدهای جدی باشد. آمریکا بر اساس گزارش ها درصدد بهره گیری از مکانیزم ماشه تحت قطعنامه 2231 برای بازگرداندن تحریم های قبل از توافق می باشد. این در حالی است که آمریکا از مکانیزمی در داخل توافق هسته ای بهره می گیرد که خود از آن توافق به کلی خارج شده است. دولت ترامپ درصدد است از این تاکتیک حقوقی برای تمدید تحریم های تسلیحاتی استفاده کند و اگر در این امر با شکست روبرو شود بهره گیری آن ها از مکانیزم ماشه می تواند ایران را به خروج از برجام و ان پی تی مجبور سازد.
تاثیرعملی لغو تحریم های تسلیحات متعارف سازمان ملل به خودی خود بسیار پایین خواهد بود. بزرگترین نگرانی کشورهای اروپایی در این مورد، مسئله صادرات تسلیحات ایران به گروه های غیردولتی شبه نظامی در خاورمیانه مانند نیروهای حوثی در یمن و حزب الله در لبنان می باشد که از سوی شرکای اروپایی در منطقه به عنوان تهدید مستقیم در نظر گرفته می شود. اما انتقال تسلیحات به چنین گروه هایی تحت قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل ( قطعنامه 2216 یمن و 1701 لبنان) ممنوع خواهد بود.
بنابراین این غیرواقع گرایانه است که به این فکر برسیم در صورت لغو تحریم های تسلیحاتی( با توجه به محدودیت دسترسی ایران به پلت فرم های مالی جهانی به دلیل تحریم های یکجانبه) ایران به خرید تسلیحات گسترده و جدید اقدام خواهد کرد. با تشدید شیوع کووید 19 ،تحریم های یکجانبه آمریکا در مسدودسازی دسترسی ایران به کانال پرداخت( حتی برای کالاهای بشردوستانه که معاف می باشد) نقش بزرگی ایفا می کند. بنابراین بسیار بعید است که ایران بتواند مقادیر زیادی تسلیحات از روسیه و چین خریداری کند.
علاوه بر این، ممکن است چین و روسیه تلاش کنند تسلیحات با کیفیت پایین خود را به ایران فروش برسانند. با وجود همکاری های امنیتی نزدیک با روسیه، ایران در انتقال تسلیحات پیشرفته با موانع روبرو میباشد. برای نمونه سامانه دفاع موشکی اس 300 تقریبا یک دهه بعد از موافقت با انتقال تحویل داده شد.این در حالی است که سیستم های اس 300 تحت تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل نبوده است. همچنین اخیرا بنا به گزارش ها، مسکو با درخواست ایران برای خرید سامانه دفاع موشکی به روز شده اس 400 مخالفت کرده است.
با توجه به این واقعیات، کشورهای اروپایی باید کاملا در مورد پیامد انقضای تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل هوشیار باشند. آن ها باید دولت ترامپ را از اتخاذ گام هایی که می تواند توافق هسته ای را به صورت کلی نابود کند منصرف کنند. به جای بهره گیری از استدلال های حقوقی در مورد تمدید تحریم و مکانیزم ماشه؛ سه کشور اروپایی باید شکاف در داخل شورای امنیت را پرکنند. بنابراین گزینه معقولانه این است که اجازه دهیم تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل متحد طبق برنامه زمانی در ماه اکتبر منقضی شود. اما در پیرو آن، سه کشور اروپایی باید یک مجموعه ی جدید از شرایط و محدودیت های سخت گیرانه که مورد توافق اعضای شورای امنیت می باشد برای فروش تسلیحاتی آینده ایران اعمال کنند. این اقدام در کنار تحریم های موجود مرتبط با عدم تکثیر تسلیحات در منطقه اجرا می شود. طرف های باقی مانده در برجام می توانند منطق و عقلانیتی برای اقدامات عدم پای بندی ایران به تعهدات ارائه کنند که بر اساس آن؛ اگر ایران به پای بندی کامل به تعهدات بازگردد؛ این محدودیت ها کاملا از بین می روند.
جنگ طلبان دولت آمریکا احتمالا در مقابل این خواسته عقب نشینی می کنند. به هر حال کشورهای اروپایی می توانند با این رویکرد، چین و روسیه را به سمت خود بکشاند و با این اقدام دونالد ترامپ به مسیر عقلانی تری حرکت می کند. اگر دولت ترامپ به جای توسل به مکانیزم ماشه ( از بعد سیاسی پرخطر) به گام های پراگماتیک مانند اعطای صدور معافیت تحریمی برای کشورهای همکار با ایران در حوزه برنامه هسته ای غیرنظامی اقدام کند، روشی آسان تر برای تحقق « پیروزی» خواهد بود.
سه کشور اروپایی باید در یک اقدام پیش دستانه تا قبل از اکتبر یک راه حلی در سطح سازمان ملل پیدا کنند. اگر این مسئله در میتینگ های انتخاباتی آمریکا مورد بحث شدید قرار بگیرد، دولت ترامپ و کمپین بایدن به جای اقدام عملگرایانه، به رفتار احمقانه برای جذب آرای رای دهندگان متوسل شوند. کشورهای اروپایی در اقدام برای پل سازی بین آن ها در مورد مناقشه تحریم تسلیحاتی علیه ایران، باید منافع استراتژیک خود در مهاربرنامه هسته ای ایران را حفظ کندو از هر اقدامی که به چشم انداز یک مسیر دیپلماتیک مورد نیاز بین آمریکا و ایران چه دردوران ترامپ یا بایدن لازم است خودداری کنند.