اهداف 5 گانه آمریکا از خروج سامانه پاتریوت از عربستان

به گزارش راهبرد معاصر؛ پس از سفر دونالد ترامپ به ریاض و انعقاد قرارداد تسلیحاتی 110 میلیارد دلاری، بسیای از رسانه ها و تحلیلگران بین المللی بر نقطه شروع  و ماه عسل روابط نزدیک بین دونالد ترامپ و محمد بن سلمان تاکید کردند. متعاقب آن محمد بن سلمان با بهره گیری از وضعیت نزدیکی روابط با واشنگتن سعی کرد بر دامنه حملات خود علیه یمن شدت ببخشد و نسبت به قطر و ایران، سیاست های ستیزه جویانه ای را اتخاذ کند. اما پس از نمایش گسترده ی رسانه ای روابط دوستانه و استراتژیک بین ترامپ و بن سلمان، اکنون به زمان واگرایی و اختلافات شدید بین آن ها رسیده ایم.

اردیبهشت سال گذشته آمریکا به‌دلیل افزایش تنش با ایران، یواس‌اس آریلینگتون را که یک خودروی حمل خاکی-آبی است، همراه یک دستگاه از موشک‌های پاتریوت و تجهیزات کمکی از اروپا به فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) ارسال کرد. ارسال این محموله سامانه موشکی دفاع ضدهوایی پاتریوت درپی انعقاد قرارداد فروش سامانه موشک‌های زمین به هوا به امارات و بحرین صورت گرفت. چندماه بعد در میانه شهریورماه حملات پهپادی به تاسیسات پالایشگاهی آرامکو و وقفه در تولید و صادرات بزرگ‌ترین شرکت نفتی جهان باعث شد آمریکا تصمیم بگیرد نیروی نظامی بیشتری به عربستان سعودی اعزام کند. در ماه سپتامبر نیز آمریکا ۲۰۰ نیروی نظامی را همراه موشک‌های پاتریوت به عربستان سعودی اعزام کرد تا در محافظت از زیرساخت‌های انرژی عربستان سعودی مشارکت کنند. پس از این حمله، آمریکا ماموریت نیروهایش در عربستان سعودی را تمدید کرد. در ماه اکتبر، این کشور تصمیم گرفت سه هزار نیروی جدید به عربستان سعودی اعزام کند که این اقدام به درخواست محمد بن‌سلمان صورت گرفت.

روزنامه "وال استریت ژورنال"، که از منابع نزدیک به محافل تصمیم‌گیرنده در دولت آمریکا محسوب می‌شود، به نقل از مسئولان آمریکایی نوشت که دولت واشنگتن قصد دارد سامانه‌های ضد موشکی پاتریوت و تعدادی از پرسنل نظامی این کشور را از خاک عربستان سعودی خارج کند. در این گزارش آمده است که این تصمیم دولت آمریکا می‌تواند به مثابه پایان تقویت نظامی عربستان در مقابل ایران تلقی شود. وال‌استریت همچنین افزود، آمریکا در حال بررسی کاهش "سایر قابلیت‌های نظامی" خود در عربستان سعودی است.

سامانه موشکی پاتریوت چیست؟

سامانه پاتریوت یک سیستم دفاع هوایی موشکی است که توانایی مقابله با موشک‌های بالستیک تاکتیکی، موشک‌های کروز، و هواگردهای دشمن را در تمامی شرایط آب و هوایی و در هر ارتفاعی داراست. ویژگی‌های کلیدی سیستم پاتریوت رادار مرکب چندکاره، هدایت تعقیب از طریق موشک و نرم‌افزار مدرن و همچنین عملکرد خودکار گسترده‌است. پاتریوت موشک ضد بالستیک نیروی زمینی ارتش آمریکاست و مأموریت اصلی آن دفاع در مقابل موشک‌های بالستیک است.

سامانه پاتریوت دارای چهار بخش عملیاتی واحد رادار، اتاق کنترل، واحد موشک و آتشبار می باشد. واحد رادار در سامانه پاتریوت قابلیت رصد ۵۰ هدف در آن واحد را دارد و در عرض ۹ ثانیه سیگنال آن به اتاق کنترل می‌رسد که با ارزیابی خطر تصمیم به شلیک موشک می‌گیرد. سامانه پاتریوت برای حفاظت از تأسیسات نظامی و پایگاه‌های هوایی در مقابل حملات هوایی به کار گرفته می‌شود و پایه و اساس عمل آن دفاع از دور است. سامانه پاتریو قابلیت پرتاب ۱۶ موشک در آن واحد را دارد که طول هر یک از این موشک‌ها به پنج متر می‌رسد و کلاهک انفجاری با ۷۳ کیلوگرم وزن دارد.

تصمیم آنی آمریکا به خروج چند سامانه دفاع موشکی از منطقه، باعث شد تحلیلگران و رسانه‌ها به بررسی این مساله بپردازند که این تصمیم آمریکا حاصل چه رخدادی در منطقه است؟

1) جنگ نفتی ریاض با مسکو

بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌ها، کاهش سیستم دفاع موشکی از منطقه و به‌ویژه عربستان را به مساله جنگ نفتی ریاض با مسکو مرتبط می‌دانند. به‌اعتقاد آنها، هرچند جنگ نفتی با مسکو، با چراغ سبز واشنگتن عملیاتی شد، اما پافشاری ریاض بر این تصمیم آن هم درشرایطی که آمریکا از عربستان خواسته بود به این درگیری پایان دهد، ضربه سنگینی به صنایع نفت شیل آمریکا زده و آمریکا حالا می‌خواهد به ولیعهد جوان عربستان بفهماند او حتی در ماجراجویی‌هایش هم باید تابع آمریکا باشد، درغیر این‌صورت باید هزینه اقداماتش را بدهد. رویترز هفته‌گذشته به نقل از منابع خود گزارش داده که در تماس تلفنی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی، ترامپ حاکم فعلی عربستان سعودی را تهدید کرده در صورتی‌که به کاهش تولید نفت خود در چارچوب نبردش با روسیه اقدام نکند، دولت آمریکا نیروهای خود را از این کشور خارج کرده و سعودی‌ را در برابر ایران تنها خواهد گذاشت.

شاید امریکا به واسطه رفتارهای نفتی عربستان از این کشور دلخور باشد اما به نظر نمی رسد این دلخوری به اندازه ای باشد که بخواهد تغییری اساسی در نوع تعامل خود با ریاض اعمال کند. در عین حال، امریکا به ویژه در دوره دونالد ترامپ، مطابق با سیاستی که در قبال غرب آسیا تعریف کرده است، به عربستان سعودی به عنوان یک متحد استراتژیک در منطقه نیاز دارد. بارزترین این نیازها به همراهی این کشور با کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران باز می گردد که عربستان سعودی به عنوان یکی از کشورهای مهم غرب آسیا در آن شریک است.

2) عصبانیت واشنگتن از کاهش خرید تسلیحات

عربستان سعودی در سال گذشته، بودجه سال 2020م را با قیمت نفت همان سال یعنی بشکه ای 60 دلار بسته اند. حجم این بودجه 272 میلیارد دلار بود درحالی که ریاض در این سال می‌توانست 222 میلیارد دلار درآمد داشته باشد. بودجه دفاعی 2020 عربستان، نسبت به سال گذشته نزدیک 20 درصد کاهش داشت و به زیر 50 میلیارد دلار رسید. این وضعیت بد برای بودجه عربستان از اوایل سال با به وجود آمدن بحران کرونا و کاهش شدید مصرف جهانی نفت و ازسوی دیگر جنگ نفتی‌ای که ریاض علیه مسکو به‌راه انداخت و بازارهای نفت را با سقوطی بی‌سابقه مواجه کرد، تشدید شده است. عربستان برای جبران کسری بودجه بی‌سابقه خود قصد دارد 60 میلیارد دلار وام گرفته و بخش‌های دیگری از بودجه خود را برای انطباق با درآمدهای واقعی‌اش کاهش دهد. در چنین وضعیتی ریاض از توانایی مالی برای تامین سلاح‌های خود و ماجراجویی‌های منطقه‌ای و پرداخت پول به متحدان منطقه‌ای‌اش برخوردار نخواهد بود.

با محاسبه این تبعات، سعودی‌ها حاضر به صرفه‌جویی در هزینه‌های خود شده‌اند و این صرفه‌جویی احتمالا در سایر امور نظامی نیز توسعه پیدا کرده و به احتمال زیاد در قراردادهای نظامی با آمریکا نیز بازنگری صورت گرفته است. با درنظر گرفتن این مساله، می‌توان چرایی خروج آمریکا از منطقه و به‌ویژه عربستان را دریافت. واشنگتن حتی اگر از ریاض به‌دلیل کاهش قیمت نفت خشمگین نباشد، قطعا به‌خاطر کاهش خرید سلاح از این کشور عصبانی است. حضور نیروهای آمریکایی و ادوات جنگی این کشور در عربستان براساس ائتلافی است که به‌دلیل جریان نفت و خرید سلاح‌های آمریکایی ایجاد شده است و درصورت عدم برقراری این معادله، حضور نظامی پرتعداد و پرهزینه نظامیان آمریکایی در عربستان بی‌دلیل خواهد بود. از این منظر می‌توان گفت آمریکا چند سامانه را از عربستان خارج کرده تا سعودی‌ها کمی در هزینه‌های دفاعی خود بازنگری کنند.

3) بومی سازی پدافند هوایی پاتریوت

سازمان کل صنایع نظامی عربستان سعودی، در دی ماه 1398 اعلام کرد که با واحد داخلی وابسته به شرکت تسلیحاتی «ریتیون» آمریکا در راستای تلاش برای تقویت بخش صنایع دفاعی سعودی و اقتصاد متنوع‌تر این کشور، توافقنامه‌ای را برای بومی‌سازی و بهینه‌سازی سیستم‌های دفاع هوایی «پاتریوت» امضا کرد. این سازمان افزود، در تلاش است به هدف اصلی خود یعنی دستیابی به بومی‌سازی، ۵۰ درصد از هزینه‌های عربستان سعودی در بخش تجهیزات و خدمات نظامی هزینه شود. چند روز پیش خبرگزاری بلومبرگ به نقل از یک مقام آمریکایی اعلام کرد که عربستان سعودی درصدد جایگزین کردن سامانه‌های پدافندی پاتریوت با یک نسخه داخلی است.

4) تغییر آرایش نظامی نیروهای آمریکا

برخی از تحلیلگران بر این عقیده هستند که این اقدام برای تغییر آرایش نظامی نیروهای آمریکائی درمنطقه انجام‌شده است. تغییر آرایش نظامی یک اقدام تاکتیکی از سوی کشورهای جهان است وگاهی باهدف تقویت بنیه دفاعی و گاهی برای تهاجم به یک هدف صورت می‌پذیرد.

مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا هم در ماه اکتبر سال قبل از " باز آرایش" نظامیان آمریکایی در سطح جهان باهدف تمرکز بر اولویت‌های پنتاگون ازجمله در منطقه آسیا سخن گفته بود. درواقع این اقدام قرار بود ذیل "برنامه بازنگری گسترده دفاعی" انجام ‌شود. این تغییر آرایش نه‌فقط در آسیا بلکه در دیگر نقاط جهان هم انجام خواهد شد. در جنوب و شرق آسیا آمریکا قصد دارد آرایش نظامی خود را تغییر داده و برای مهار روسیه و چین، نیروهای بیشتری را به آسیا اعزام کند.

برخی دیگر از تحلیلگران عقیده دارند که این اقدام آمریکایی در بازآرایش نظامی خود درصدد دورماندن از تیررس های محور مقاومت می باشد. در واقع آرایش جدید نیروهای آمریکایی در غرب آسیا از جمله خروج پاتریوت از عربستان و نصب چند سامانه پاتریوت در پایگاه عین الاسد برای تقویت توان دفاعی خود است. البته شیوع اپیدمی کروناویروس می تواند یکی از دلایل تعیین کننده و اصلی برای جابه جایی و کاهش نیروهای آمریکا در منطقه باشد. علاوه بر این  نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و مطالبه مردم برای کاهش نیروهای آمریکایی از مناطق مختلف جهان هم می‌تواند یکی دیگر از دلایل تغییر آرایش نظامی آمریکا در منطقه تلقی شود. ترامپ قصد دارد این‌گونه وانمود کند که در آینده به‌جای حمله نظامی، حمله اقتصادی به رقبای خود را در اولویت قرار خواهد داد تا در هزینه‌های نظامی آمریکا صرفه‌جویی کند.

5) تشدید فشار علیه ایران

برخی دیگر از تحلیلگران و کارشناسان مسائل بین الملل معتقدند خروج سامانه های پاتریوت از عربستان سعودی بیشتر در راستای تشدید فشار بر ایران بوده است زیرا که ایالات متحده این سامانه ها را از منطقه دور نکرده بلکه آن را از عربستان خارج و در اردن و اسرائیل مستقر کرده است. و برخی اخبار نیز حکایت از آن دارد که احتمالا تعدادی از این سامانه ها به عین الاسد منتقل شوند. برخی منابع خبری می گویند که ایالات متحده درصدد خرید گنبد آهنین از رژیم صهیونیستی برای استفاده از آن در پایگاه های خود در عراق است. به گفته این منابع خارج کردن سامانه های ضد موشکی پاتریوت از عربستان در حقیقت برای تکمیل فعالیت گنبد آهنینی است که ایالات متحده از اسرائیل قصد دارد خریداری کند. یکی از اهداف سفر مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده به اسرائیل نیز به همین موضوع باز می گردد.

نتیجه گیری

تا زمانی که آمریکا سیاست فشار حداکثری را نسبت به ایران دنبال می‌کند و تا زمانی که شاهد گشایشی در روابط میان تهران و واشنگتن یا حداقل کاهش تنش میان این دو کشور نباشیم، آمریکا کاری نمی‌کند که موجب تضعیف جایگاه خود در منطقه یا تضعیف جایگاه عربستان در منطقه شود چرا که به زعم آنها، تضعیف جایگاه آمریکا یا عربستان موجب تسلط بیشتر ایران در منطقه می‌شود. بنابراین در بین دلایل مختلف خروج سامانه های پاتریوت از عربستان، تغییر آرایش نظامی آمریکا و تشدید فشار بر ایران می تواند بیشتر به واقعیت نزدیک باشد.