«سریال احضار»؛ شیطان در دام درام

به گزارش راهبرد معاصر؛ سریال «احضار» احیاء آثار ماورایی در سیماست؛ پخش این سریال در کنار برنامه گفت ‌وگومحور «زندگی پس از زندگی» که هر دو از برنامه های پربیننده تلویزیون در ماه مبارک رمضان هستند، نشان دهنده علاقه جامعه به مباحث معنوی و ماوراءالطبیعی است. انسان فطرتا تشنه شناخت عوالم دیگر و اتصال به جهان معناست. وقتی این مضامین در مرکز یک برنامه رسانه ای قرار می گیرند ذاتا با جذابیت محتوایی همراه هستند. 

وقتی به سابقه این سوژه مراجعه می کنیم می بینیم که از ابتدای دهه 80 شاهد دو جریان مشابه در سینما و تلویزیون ایران بودیم؛ در هنر هفتم و با هدایت مدیریت سینمایی وقت، تعبیر «سینمای معناگرا» سرلوحه سیاستگذاری قرار گرفت و در سیما، سریال های ماورایی پدید آمدند. برخلاف سینمای معناگرا که به دلیل بلاتکلیفی به شکست انجامید، جریان سریال های ماورایی در تلویزیون شکوفا شدند، چون یک هدف مشخص و راهبردی داشتند؛ شیطان ستیزی! هر چند که این سریال ها درونمایه های مختلف و رنگارنگی داشتند، اما آثار برجسته این جریان ازجمله «او یک فرشته بود» و «اغما» به طور مشخص ابلیس را نشانه گرفته بودند. در اواخر دهه 80 فیلم سینمایی «ملک سلیمان» این نوع روایت از عالم ماورا و هجوم شیاطین به جامعه بشری را به شکلی مبارزاتی و انقلابی به تصویر کشید؛ در این فیلم، شیطان به زندگی انسان هجوم می آورد و عامل برپایی فتنه می شود اما بشریت با رهبری یک انسان کامل به نام سلیمان نبی از این طوفان عبور می کند. متأسفانه به دلیل عدم نظریه پردازی و سیاستگذاری دقیق و درست و همچنین حاشیه هایی مثل خودکشی یک نوجوان تحت تأثیر یکی از این سریال ها، جریان مجموعه های ماورایی از صحنه محو شدند. غافل از اینکه این نوع محصولات دارای جاذبه دراماتیک بالایی هستند و می توانند به جذب مخاطب گسترده برای تلویزیون کمک کنند، از طرفی پرداختن به عالم ماورا در قالب سریال تلویزیونی با رفع اشکالات و نواقص قبلی قادر به تذکر و معرفت زایی برای مخاطب است؛ خاصه مخاطب نوجوان و جویای حقیقت که از طریق این گونه آثار به رویاپردازی در جهت معرفت می پردازد. به شرط آنکه تجسیم موجودات عالم غیب به موهومات نیانجامد و خرافات را جایگزین حقیقت و معرفت نکند.

به این ترتیب، پس از یک دهه جریان سریال های ماورایی با تم «شیطان ستیزی» دوباره «احضار» شد. این سریال به کارگردانی علیرضا افخمی سازنده «او یک فرشته بود» که خودش پیشقراول تولید آثار ماورایی در تلویزیون بوده ساخته شده است. هر چند که وی در یک اشتباه راهبردی، بازیگران ناشناخته و اغلب کم توان را در نقش های اصلی قرار داده و این باعث شده تا شاهد کاراکترهایی اغلب مصنوعی در این سریال باشیم. شاید اگر «احضار» از بازیگران توانمندی برای نقش های اصلی اش بهره می برد، شکل و شمایل بهتری هم پیدا می کرد.

«احضار» ماجرای چند دختر جوان است که در کشمکش های عاطفی و خانوادگی پایشان به محافل احضار ارواح باز می شود. آن ها تصور می کنند که روح کامرانی همکلاسی سابقشان که اخیرا فوت کرده ظاهر می شود و ایشان را به راه درست راهنمایی می کند. غافل از اینکه ماجرا چیز دیگری است!

هر چند که این سریال دراصل یک ملودرام است اما پاره ای از لحظات نیز رویکرد ژانر وحشت را به خود می گیرد. این بخش های سریال با اینکه می توانست به بخش های تأثیرگذار و به اصطلاح، برگ برنده «احضار» تبدیل شود اما به خاطر پردازش ضعیف، نمی تواند حس و حال لازم را ایجاد کند و حتی گاهی به طنز ناخواسته نیز تبدیل می شود.

فرقه های زیرزمینی و استعماری

اولین تصویری که در سریال «احضار» خودنمایی می کند نامواره خاص این أثر است. این نامواره (لوگو) با چشم جهان بین که از نمادهای اصلی فراماسونری است طراحی شده است. اما ارتباط این نشانه با داستان سریال «احضار» چیست؟ یکی از محورهای روایی این سریال، به کسب و کارهای غیرقانونی و زیرزمینی اختصاص دارد که تحت عنوان احضار ارواح و ارتباط با اجنه و مواردی از این دست فعالیت می کنند. متأسفانه طی سال های اخیر گروه هایی با ادعای توانایی برقراری ارتباط با روح متفوایان و جن و موجودات ماورایی ظهور کرده اند و با ترفندهایی افراد ناآگاه را سرکیسه می کنند. سریال «احضار» به افشای این ترفندها می پردازد و نشان می دهد که محافل مدعی احضار روح و برخی از فرقه های مدعی عرفان های نوظهور، چگونه رگ خواب مشتری های خود را به دست می آورند و کاری می کنند که آن ها صداقت و راستی گفتار و رفتارشان را باور کنند. نشانه چشم جهان بین که در نامواره این سریال دیده می شود نیز به منشاء و سرخط همین جریان اشاره دارد؛ فرقه ها و محافلی که رویکردی خرافی و توأم با جادو و جمبل دارند؛ از این طریق هم به سرقت اقتصادی از خلق می پردازند و هم اینکه به جعل دین و معنویت دست می زنند. طی یک قرن اخیر، انگلیس و آمریکا و همچنین کانون های صهیونیستی تلاش فراوانی در بازسازی و تقویت این فرقه ها و محافل داشته اند. شاید اگر سریال «احضار» نیز فراتر از نامواره اش به ریشه های این جریان خبیث و وابسته به استعمار و استکبار به طور دقیق تر توجه می کرد، با یک کار عمیق و آسیب شناسانه در حوزه فرقه های شیادانه همراه می شدیم!

تردد شیطان در مراکز سرمایه

یکی از محورهای محتوایی سریال «احضار» محل تردد شیطان است. درحالی که شیطان در سریال «او یک فرشته بود» بر هوس های نفسانی و شهوانی سوار بود، این بار محل تاخت و تاز آن در طبقات بالای جامعه و کانون های تجمع ثروت است. از این نظر می توان سریال «احضار» را یک گام رو به جلو در زمینه تصویر شیطان در جامعه امروز ارزیابی کرد. در این سریال می بینیم هر فرد و خانواده ای که اسیر ولنگاری اقتصادی و هوی و هوس های مالی است، بیشتر طعمه اهداف شیطان قرار می گیرد. درمقابل، آن ها که سبک زندگی سالم و توأم با معنویت و اسلام حقیقی را دارند از شر ابلیس در امان می مانند. در این سریال هم دو طیف که در مقابل هم قرار دارند؛ یک طرف مائده ، فرهاد، مینو و همراهانشان هستند که زندگی خود را بر پایه کسب سرمایه بنا کرده اند و یک طرف هم زهره و پدر و مادرش و ... قرار دارند که در ستیز با شیطان هستند.

لزوم استمرار سریال های ماورایی

سریال «احضار» آغاز دوباره آثار ماورایی در سیما محسوب می شود. این یک آزمون همراه با خطا در ابتدای راه است، اما لازم است که تولید این گونه سریال ها استمرار بیابد و با تجربیات پی در پی به شکل آرمانی و موثرتری از این گونه محصولات دست یابیم. همچنان که سریال «احضار» هم به رغم بسیاری از ضعیف هایی که به برخی از آن ها اشاره شد اما در زمینه تلفیق پندارهای ماورایی با مسائل اجتماعی موفق عمل کرده است. نوع مطلوب سریال های ماورایی تطبیق اعتقادات و باورهای غیبی و معناگرایانه با مسائل و ابتلائات روز جامعه است.