پیامدهای سیاست تعرفه‌ای ترامپ

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ «مرد تعرفه» بازگشته است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا فرمان اجرایی برای اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر کانادا و مکزیک و ۱۰ درصدی بر چین امضا و دلیل آن را مهاجرت غیرقانونی، قاچاق مواد مخدر و وضعیت اضطراری ملی اعلام کرد. وضع تعرفه‌ها پیامدهای بزرگی بر اقتصاد جهانی، دیپلماسی و ژئوپلیتیک دارد.

این پرسش مطرح می‌شود چرا ترامپ نسبت به چین نرمش نشان داده است؟ تورم یکی از دلایل آن است. ترامپ می‌داند اقداماتش در کانادا و مکزیک تأثیر خواهد داشت و مصرف‌کنندگان آمریکایی باید فشار قیمت‌ها را تحمل کنند

نرمش در برابر چین

تعرفه‌های اخیر بسیار از گسترده‌تر از اقدامات تجاری در دوره نخست ترامپ است و بیش از 1 تریلیون دلار کالا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. وی قانون اختیارات اضطراری اقتصادی بین المللی(IEEPA)  را به شیوه‌ای بی‌سابقه مورد استناد قرار داده و موانع تجاری بزرگ را به یکباره علیه سه شریک تجاری بزرگ آمریکا اعمال کرده است. اما با این تصمیم چین احتمالاً نفس راحتی می‌کشد.

تعرفه‌ها موجب شگفتی سیاستگذاران در پکن نیز شده است که چگونه آمریکا برای متحدانش ۲۵ درصد و برای بزرگترین رقیب اقتصادی اش ۱۰ درصد تعرفه اعمال کرد، البته این ۱۰ درصد علاوه بر تعرفه‌های موجود در برخی بخش‌هاست، اما همچنان بیشتر کالاهای مکزیک و کانادا با عوارض شدیدتری نسبت به کالاهای چینی مواجه خواهند شد. این رقم بسیار کمتر از تهدید ۶۰ درصدی ترامپ در رقابت های انتخاباتی است.

این پرسش مطرح می‌شود چرا ترامپ نسبت به چین نرمش نشان داده است؟ تورم یکی از دلایل آن است. ترامپ می‌داند اقداماتش در کانادا و مکزیک تأثیر خواهد داشت و مصرف‌کنندگان آمریکایی باید فشار قیمت‌ها را تحمل کنند. اما مکزیک و کانادا بسیار بیشتر از وابستگی آمریکا به آن‌ها به آمریکا وابسته هستند. اما داستان چین متفاوت است، اقتصاد چین نسبت به کانادا و مکزیک کمتر به تجارت وابسته و تنها ۱۵ درصد از صادرات آن به آمریکاست، در حالی که این رقم برای همسایگان واشنگتن به ۸۰ درصد می رسد.

ترامپ اکنون که پکن با تعرفه‌های ۱۰ درصدی مواجه شده، ترفند «کاهش ارزش پول ملی» را در آستین دارد. به احتمال زیاد بیشتر افزایش تعرفه را می‌توان به وسیله نرخ ارز جذب کرد، از همین رو واکنش ظاهری پکن تند و اقدامات تلافی‌جویانه اقتصادی آن به طور بالقوه کمتر خواهد بود.

واکنش مکزیک

کلودیا شینباوم، رئیس‌جمهور مکزیک به اظهارات ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه‌های ۲۵ درصدی پاسخ و دستور داد مارسلو ابرارد، وزیر اقتصاد «پلن B » شامل اقدامات تلافی‌جویانه و غیرتعرفه‌ای را اجرا کند. این موضوع می‌تواند شامل گوشت آیووا، لبنیات از ویسکانسین و کالاهای صنعتی ازجمله وسایل نقلیه و لوازم الکترونیکی به ویژه از میشیگان و اوهایو باشد، یعنی همه ایالت‌هایی که در سال ۲۰۲۴ میلادی به ترامپ رأی دادند.

شینباوم برای یافتن راهکارهای برای تنش‌زدایی و اعمال تغییرات فرصت اندکی دارد. سال ۲۰۱۹ میلادی ترامپ تهدید به افزایش تعرفه‌ها کرد، اما به دلیل تعهد مکزیک به اقدامات خاص برای مهار مهاجران، اجرایی نشد.

ترامپ اکنون که پکن با تعرفه‌های ۱۰ درصدی مواجه شده، ترفند «کاهش ارزش پول ملی» را در آستین دارد

این بار مکزیک برای جلب رضایت ترامپ چه خواهد کرد؟ هدف تعرفه‌های مکزیک، کانادا و چین پاسخگو کردنشان در قبال وعده‌ها مبنی بر توقف مهاجرت غیرقانونی و جلوگیری از ورود فنتانیل و سایر مواد مخدر به آمریکاست. مقام های مکزیک به دنبال یافتن نوعی تفاهم مشترک در زمینه اقدامات جدید هستند.

ترامپ احتمالاً موفقیت تهدیدهای یکشنبه گذشته علیه کلمبیا مبنی بر وضع تعرفه ۲۵ درصدی بلافاصله و ۵۰ درصدی پس از یک هفته را دلیلی برای اثبات این بداند که تعرفه‌ها می‌توانند پیروزی‌های سریعی به همراه داشته باشند. هفته گذشته کلمبیا بلافاصله به خواسته‌های ترامپ درباره پذیرش اخراج‌شدگان رضایت داد. تهدیدات تعرفه‌ای کلمبیا نخستین آزمون دولت جدید بود که آیا دولت‌ها به سرعت تسلیم خواهند شد یا خیر. اما نباید فراموش کرد کلمبیا، مکزیک یا کانادا نیست.

اعلام تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر واردات مکزیک در راستای اهداف ترامپ برای محدود کردن مهاجرت به آمریکا تأثیر معکوس دارد. دولت ترامپ، تأمین منابع تولیدکنندگان از چین را ارزان‌تر از مکزیک کرده است. این تعرفه‌ها به سرعت رشد اقتصادی و بهبود امنیت زنجیره تأمین را که نتیجه مستقیم توافقنامه آمریکا-مکزیک-کانادا (USMCA) بود، خنثی می‌کند.

اجرای تعرفه‌ها باعث تضعیف پزو مکزیک و اقتصاد این کشور می‌شود. بسته به مدت اعمال تعرفه‌ها، صادرات مکزیک می‌تواند بیش از ۱۰ درصد کاهش یابد و کاهش تولید ناخالص داخلی آن تا چهار درصد برسد. اما اظهارات کاخ سفید نشان می‌دهد منطق پشت وضع تعرفه‌ها بر مکزیک اقتصادی نیست. آن‌ها به عنوان ابزاری برای کسب نتیجه مثبت در بخش امنیتی استفاده می‌شوند. دولت ترامپ تا آنجا پیش رفته که مکزیک را به تبانی با سازمان‌های قاچاق مواد مخدر متهم کرده و نخستین بار در دهه‌های اخیر است همکاری اقتصادی آمریکا و مکزیک به صراحت به نگرانی‌های امنیتی گره می خورد.

تغییر در مدل‌های تجاری انرژی

طبق اعلام کاخ سفید، منابع انرژی کانادا با تعرفه ۱۰ درصدی مواجه خواهد شد. اگر این تعرفه‌ها اجرا شوند، تأثیر آن بر بازارهای انرژی به مدت زمان تعرفه‌ها و تعریف «منبع انرژی» بستگی دارد.

بسیاری از تولیدکنندگان انرژی آمریکا هرگز تصور نمی‌کردند زنجیره‌های تأمین مکزیک و به ویژه کانادا با تعرفه‌های ۲۵ درصدی مواجه شوند. در صورت تداوم تعرفه‌ها، برخی مدل‌های تجاری بخش انرژی نابود می‌شوند. البته هنوز مشخص نیست کدام منبع انرژی کانادا واجد شرایط تعرفه ۱۰ درصدی خواهند بود که احتمالاً شامل نفت نیز می‌شود.

اگر نرخ تعرفه برای واردات برق، باتری و مواد معدنی شامل شود، این موضوع به طور قابل توجهی بر بازارهای برق، باتری و فناوری دفاعی آمریکا تأثیر می‌گذارد و توانایی‌های این کشور در زمینه هوش مصنوعی و هواپیماهای بدون سرنشین نیز تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.

پالایشگاه‌های آمریکا اکنون قیمت‌های بالاتری برای نفت خام مکزیکی و کانادا به دنبال تعرفه‌ها می‌پردازند. پالایشگاه‌های تگزاس از گذشته نفت خام مکزیک وارد می‌کردند، اما اکنون مجبور به پرداخت هزینه‌های ورودی بالاتری هستند که به رقابت صادراتی آن‌ها به بازارهای دیگر، به‌ویژه آمریکای لاتین آسیب می‌زند.

پالایشگاه‌های غرب میانه نیز با قیمت‌های بالاتری مواجه می‌شوند، زیرا جایگزین‌های اندکی برای نفت خام کانادا دارند و هزینه‌های زیادی را به مصرف کنندگان منتقل می‌کنند. در نهایت، بخش خودروی آمریکا می‌تواند به شدت تحت تأثیر تعرفه‌ها قرار گیرد، زیرا ارتباط عمیقی با زنجیره تأمین همسایگان دارد. توسعه وسایل نقلیه خودران آمریکا احتمالاً با چالش مواجه شود. غرب میانه - به ویژه میشیگان - احتمالا به وسیله تعرفه‌های مربوط به خودرو زیر فشار قرار می‌گیرد، زیرا صنعت حمل و نقل حدود ۲۷ درصد تولید ناخالص ایالت میشیگان را تشکیل می‌دهد.

تهدید معاهدات تجاری آمریکا

تصمیم ترامپ برای اعمال تعرفه بر شرکای معاهده تجاری آمریکا، نیروهای گریز از مرکز را سرعت می‌بخشد. کاخ سفید اعلام کرد، تعرفه‌ها در اختیار رئیس جمهور و در چارچوب قانون اختیارات اضطراری اقتصادی بین المللی و نه به وسیله معاهدات تجاری ایجاد شده، اعمال می‌شود.

قانون اختیارات اضطراری اقتصادی بین المللی به رئیس‌جمهور اختیارات گسترده‌ای برای مقابله با هر «تهدید غیرمعمول یا بزرگ با منشأ خارج از آمریکا» ارائه می‌کند.

پالایشگاه‌های تگزاس از گذشته نفت خام مکزیک وارد می‌کردند، اما اکنون مجبور به پرداخت هزینه‌های ورودی بالاتری هستند که به رقابت صادراتی آن‌ها به بازارهای دیگر، به‌ویژه آمریکای لاتین آسیب می‌زند

ترامپ تأکید کرده، آمریکا با وضعیت اضطراری ملی شدید مواجه است، زیرا چین از منطقه تجارت آزاد ایجاد شده به وسیله توافقنامه آمریکا-مکزیک-کانادا سوء ​​استفاده می‌کند. سیاست تعرفه‌ای گویای آن است نزدیک‌ترین شرکای تجاری آمریکا چشم خود را بر تجارت فنتانیل می‌بندند.

اما این نخستین بار نیست آمریکا تعرفه‌هایی را برای رفع آسیب‌پذیری‌های غیرتجاری وضع می‌کند. ریچارد نیکسون پس از خروج آمریکا از ساختار استاندارد طلا در اوایل دهه ۱۹۷۰، از قانون «تجارت با دشمن» برای اعمال تعرفه‌های ۱۰ درصدی استفاده کرد. هدفش آن زمان اجتناب از بحران تراز پرداخت‌ها بود. همچنین آمریکا تنها کشوری نیست که از سیاست تعرفه برای ارتقای اولویت‌های سیاست داخلی استفاده می‌کند. اتحادیه اروپا به دنبال وضع عوارض واردات بر کالاهای آلاینده است.

وابستگی‌های متقابل اقتصادی، آسیب‌پذیری‌های واقعی نیز ایجاد می‌کند. جهان از زمان همه‌گیری کووید-۱۹ با این آسیب‌پذیری‌ها سازگار شده است. تصمیم تعرفه‌های کنونی که بر مبنای وضعیت اضطراری ملی اتخاذ شده، سیاست تجاری آمریکا را از پارادایم تجاری خارج می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد واشنگتن دیگر تجارت بین‌المللی را مفید یا همواره سودمند نمی‌داند.

شرکای تجاری آمریکا زمان لازم برای کسب آمادگی در این زمینه داشته‌اند. اتحادهای ژئواکونومیک هم اکنون در حال تغییر هستند. نخست وزیر کانادا در داخل فعال شده و استان‌ها و مناطق داخلی را تشویق می‌کند تا موانع تجاری داخلی اش را کاهش دهد و اختلال در جریان تجاری با آمریکا را جبران کند. اتحادیه اروپا نیز ماه جاری توافق تجاری جدید با مکزیک منعقد کرد.

سیاست تعرفه‌ای اینگونه به جهان القا می‌کند تعهدات تجاری آمریکا با هشدار همراه است؛ اینکه شرکای تجاری باید از اولویت‌های سیاست آمریکا حمایت کنند. در حال حاضر، آمریکا به وسیله سیاست تحریم‌های دلاری، نفوذ اقتصادی قابل توجهی اعمال می‌کند. سیاست تعرفه‌ای هم اکنون در این مسیر است.

انتظار از نخست وزیر بعدی کانادا

در حالی که کانادا در حال رقابت برای تعیین رهبری حزب لیبرال و نخست وزیر بعدی است، تعرفه‌های ۲۵ درصدی ترامپ به طور بالقوه می‌تواند اقتصاد کانادا را تحت تأثیر قرار و تولید ناخالص داخلی آن را ۲.۶ درصد (تقریباً ۷۸ میلیارد دلار کانادا) کاهش دهد.

هرچند این تعرفه‌ها به اقتصاد آمریکا آسیب می‌رساند و تولید ناخالص داخلی آن را ۱.۶ درصد (تقریباً ۴۶۷ میلیارد دلار) کاهش می‌دهد، اما کانادا به دلیل وابستگی بیشتر به تجارت با واشنگتن آسیب‌پذیرتر است. همزمان با انتخاب رهبر حزب لیبرال، برای آن بسیار مهم است باوجود چالش‌های داخلی، جبهه قوی و یکپارچه به مردم ارائه دهد.

در حالی که کانادا در حال رقابت برای تعیین رهبری حزب لیبرال و نخست وزیر بعدی است، تعرفه‌های ۲۵ درصدی ترامپ به طور بالقوه می‌تواند اقتصاد کانادا را تحت تأثیر قرار و تولید ناخالص داخلی آن را ۲.۶ درصد کاهش دهد.

مهمتر از آن، نامزدها باید توضیح دهند کانادا چگونه در دوره ریاست جمهوری ترامپ و مبارزه با تعرفه‌ها می‌توانند فرصتی برای دستیابی به وحدت ایجاد کنند. جاستین ترودو، نخست‌ویر این کشور گفت، کشورش در حال آماده‌سازی «واکنش قاطع و فوری» است که نشان‌دهنده جبهه قوی و متحد خواهد بود.

در دهه‌های اخیر کانادا و آمریکا روابط اقتصادی و دیپلماتیک قوی و حیاتی شان را حفظ کرده‌اند. دولت بعدی کانادا فرصت دارد خود را تثبیت و از سیاست‌های نامطلوب مانند تعرفه ۲۵ درصدی عقب‌نشینی کند. به تازگی مارک روبیو با ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا در واشنگتن دیدار کرد تا همکاری در زمینه چالش‌های مشترک جهانی، ازجمله حفظ امنیت مرزها و تضمین امنیت انرژی را ارزیابی کنند. تأکید آمریکا بر سیاست انرژی، نقش کانادا به عنوان متحد کلیدی در این بخش است که می‌تواند راهی برای مقابله با تعرفه‌ها باشد.