آخرین ترکش های فشار حداکثری؛ ۶ اقدام هماهنگ برای تغییر رفتار ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ با نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر، دولت ترامپ سعی می کند در قالب مجموعه ای از اقدامات هماهنگ و موازی، فشار حداکثری را علیه تهران تشدید کند تا زمینه پذیرش مذاکره مجدد و دستیابی به توافق جدید که شامل تمامی موضوعات هسته ای، موشکی و سیاست منطقه ای ایران می شود را فراهم سازد. در بخش زیر سعی می کنیم به برخی از این پازل ها که در یک مجموعه ی هماهنگ در راستای تشدید فشار حداکثری برای تخریب روابط خارجی و کاهش نفوذ ایران و محور مقاومت طراحی شده اند اشاره کنیم:

پازل ۱: تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران

قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل متحد که پس از توافق هسته ای ایران با۱+۵ صادر شد هرگونه دادو ستد تسلیحاتی ایران با کشورهای دیگر را برای یک بازه زمانی پنج ساله تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۰  برابر با ۲۷ مهرماه ۱۳۹۹ را ممنوع اعلام کرد. جمهوری اسلامی ایران هم به نشانه پایبندی به این توافق تاکنون از هرگونه تجارت اسلحه با جهان اجتناب کرده است. تا پایان موعد قانونی تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران چهارماه بیشتر نمانده و تکاپوی آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها از ابتدای سال جاری شمسی جدی‌تر شده و هر روز هم ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد. ایالات متحده آمریکا برای دستیابی به تداوم تحریم های تسلیحاتی علیه ایران بر سه سناریو تاکید کرده است:

الف) تدوین پیش نویس قطعنامه جدید برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران: اما این طرح برای اجرایی سازی نیازمند تایید تمامی اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل است و با توجه به اظهارات مقامات روسیه و چین، احتمال وتوی این طرح بسیار بالا می باشد.

ب) بهره گیری از اصل « سازوکار بازگشت تحریم ها» در قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان عضو مشارکت کننده برجام: بزرگترین نقض و عیب این سناریو، عدم مشارکت آمریکا در برجام می باشد. در واقع آمریکا از می ۲۰۱۸م با تصمیم غیرعقلانی دونالد ترامپ از توافق هسته ای خارج شده است و دیگر نمی تواند به اصل مکانیزم ماشه متوسل شود. بر اساس « مکانیزم ماشه» هر دولت عضو برجام می تواند در صورت مشاهده نقض تعهدات هسته ای توسط ایران، تمامی تحریم های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند و مهم ترین ویژگی این طرح این است که اعضای دائم شورای امنیت از وتو کردن این طرح محروم هستند.

ج) ترغیب انگلیس در توسل به مکانیزم ماشه: یکی دیگر از راهبردهای آمریکا برای تداوم تحریم تسلیحاتی ایران، ترغیب کشورهای اروپایی به طور خاص انگلیس برای توسل به مکانیزم ماشه است زیرا همگرایی زیادی میان جانسون و ترامپ وجود دارد. انگلیس به عنوان عضو برجام از این حق برخوردار است که از این اصل برای بازگشت تحریم های سازمان ملل علیه ایران استفاده کند. در واقع مهم ترین عامل برای توسل انگلیس به مکانیزم ماشه را می توان علاقه مندی زیاد انگلیس به توافق نامه تجارت آزاد با آمریکا پس از برگزیت دانست.

پازل ۲: عدم تمدید معافیت های مربوط به تحریم فعالیت های هسته‌ای ایران توسط آمریکا

در این معافیت‌های تحریمی، به شرکت‌های روسی، اروپایی و چینی اجازه داده می‌شد تا بدون ایجاد مجازات‌های آمریکایی به کار خود در تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی ایران ادامه دهند. در واقع لغو تحریم‌ها مربوط به کار روسیه در نیروگاه هسته‌ای بوشهر، کمک چینی‌ها در طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک و کمک‌های اروپایی در تولید رادیوایزوتوپ های پزشکی در راکتور تحقیقاتی تهران است. در این میان، شرکت ملی هسته‌ای چین (یک شرکت دولتی در چین) و شرکت روساتوم (از کشور روسیه) به ترتیب در رآکتور آب سنگین اراک و سایت هسته‌ای فردو فعالیت کرده اند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا و گروهی از سناتورهای جمهوریخواه به رهبری تام کاتن در راستای اعمال فشار علیه ایران و نیز از بین بردن بخش‌های باقیمانده از توافق هسته‌ای حاصله با ایران در دوران اوباما به دنبال حذف این معافیت‌ها بوده اند. به اعتقاد آن ها، این معافیت‌ها به ایران اجازه می‌دهد تا در فعالیت‌های محدود هسته‌ای از جمله در رآکتور آب سنگین اراک- که به ادعای منتقدان، با تأمین پلوتونیوم موردنیاز مسیر تهران را برای دستیابی به سلاح هسته‌ای همواره می‌کند! - مشارکت نماید. در این راستا ایالات متحده آمریکا  از تمدید معافیت های هسته ای علیه ایران خودداری کرد.

پازل ۳ :  بسته پیشنهادی تحریمی کمیته مطالعات جمهوری خواهان کنگره آمریکا

طرح پیشنهادی یاد شده شامل «بزرگ‌ترین بسته تحریمی علیه ایران» خواهد بود. این طرح در «کمیته مطالعات جمهوری‌خواهان» (RSC) که بزرگ‌ترین کمیته جمهوری‌خواهان کنگره است تدوین شده و مقررات و قوانین متعددی برای مقابله با «رژیم‌های اهریمنی» (ادعایی) ‌از جمله ایران، روسیه و چین را پیشنهاد کرده است. به گفته مایک جانسون، عضو مجلس نمایندگان و رئیس کمیته مطالعات جمهوری‌خواهان ، در بخش مربوط به ایران «سخت‌ترین تحریم‌هایی که تاکنون کنگره درباره ایران وضع کرده» پیشنهاد شده است. آقای جانسون این طرح را در راستای سیاست دولت دونالد ترامپ مبنی بر «فشار حداکثری» علیه ایران قلمداد کرد. نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا با ارائه یک طرح ۱۱۱ صفحه‌ای خواستار تشدید تحریم‌ها علیه ایران و متحدانش در منطقه شده است.

در طرح پیشنهادی جمهوری‌خواهان کنگره که برمبنای گزارش کمیته مطالعات حزب جمهوری‌خواه تهیه شده، ۲۵ توصیه سیاستی (شامل پیشنهاداتی برای تحریم افراد و گروه‌های مختلف در ایران و منطقه) خطاب به دولت ترامپ مطرح شده است. از جمله تحریم‌های پیشنهادی جمهوری‌خواهان کنگره که مستقیماً ایران را هدف قرار می‌دهد، می‌توان به «فعال‌سازی سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران»، «تمدید تحریم تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران»، «تحریم سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و تحریم بخش‌های پتروشیمی، مالی، خودروسازی و ساخت‌وساز ایران» اشاره کرد.

در این طرح همچنین از دولت آمریکا خواسته شده است که سازوکار مالی موسوم به اینستکس را تحریم کند و از اداره کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) که از نهادهای زیرمجموعه وزارت خزانه‌داری آمریکاست بخواهد که تمهیداتی برای گسترش دامنه تحریم‌ها علیه ایران بیاندیشد. جمهوری‌خواهان کنگره در ادامه خواستار تروریستی اعلام شدن گروه‌های متحد ایران در عراق و سوریه شده و به دولت آمریکا توصیه کرده‌اند که مسیرهای تأمین مالی وزارت کشور و پلیس فدرال عراق را مسدود و کمک‌های امنیتی به نیروهای مسلح لبنان را قطع کند و بازگشت این منابع مالی را به رعایت استانداردهای مورد نظر آمریکا منوط کند.

نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا حتی از دولت این کشور خواسته‌اند که از پرداخت پول به صندوق بین‌المللی پول در راستای تأمین منابع لازم برای بسته نجات مالی لبنان خودداری کند. آنها همچنین خواستار تحریم متحدان سیاسی حزب‌الله در لبنان شده و در این میان مشخصاً از «جبران باسیل» وزیر خارجه سابق و «نبیه بری» رئیس پارلمان این کشور نام برده‌اند. در بخش دیگری از این طرح از دولت آمریکا خواسته شده است که حوثی‌های یمن را تروریستی اعلام کرده، گروههایی که از آنها حمایت می‌کنند را تحریم کند و تحت هر شرایطی از قطع کردن فروش سلاح به عربستان و امارات بپرهیزد. جمهوری‌خواهان کنگره در بخش دیگری از طرح پیشنهادی خود توصیه‌هایی درباره مقابله با نفوذ ایران در عراق مطرح کرده و از دولت آمریکا خواسته‌اند که گروه‌های عراقی نزدیک به ایران از جمله سپاه بدر، کتائب امام علی، سرایا الخراسانی و کتائب سید الشهداء را تحریم کند.

پازل ۴ : تصویب قانون سزار علیه بشار اسد در کنگره

از ۱۷ ژوئن (۲۸ خرداد) تحریم‌های آمریکا علیه سوریه در پیوند با "قانون سزار" برقرار شدند . نام این قانون برگرفته از نام مستعار یک عکاس نظامی سوریه است که سال ۲۰۱۳ میلادی است که به ادعای غربی ها بیش از ۵۰ هزار تصویر از شکنجه هزاران غیرنظامی در زندان‌های سوریه را به بیرون درز داد. آمریکا طبق قانون سزار کشورها و شرکت‌هایی را که با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه معامله کنند یا به بخش انرژی، هواپیمایی، ساخت و ساز و یا مهندسی سوریه یاری برسانند تحریم خواهد کرد. به موجب قانون سزار، تمام طرف‌هایی که وارد معاملاتی در زمینه تکنولوژی‌های نظامی و خدماتی با نظام سوریه شوند، مورد تحریم‌های شدید قرار می‌گیرند. علاوه بر این، تحریم‌های خزانه داری آمریکا شامل شرکت‌های اقتصادی فعال در زمینه انرژی، سازندگی، سرمایه گذاری، ارتباطات و ... که در سوریه فعالیت می‌کنند و یا با نظام اسد به صورت مستقیم با غیر مستقیم همکاری داشته باشند، می‌شود؛ چه این شرکت‌ها روسی باشند، یا ایرانی و چینی. ایالات متحده به این وسیله قصد دارد مردم سوریه را به سمت تظاهرات علیه نظام سوریه واداشته و فشار بر نظام اسد، روسیه و ایران را افزایش دهد.

این قانون از عراق تا لبنان را تحت تاثیر خود قرار داده است. نیرو‌های آمریکایی به منظور لغو معافیت‌های اعطا شده به عراق در خصوص تحریم ایران در صدد تحمیل فشار‌های خود بر این کشور از سویی و از سوی دیگربه دنبال دور کردن نیرو‌های الحشد الشعبی است. آمریکا قصد دارد به این طریق بعد از سلطه بر شرق سوریه به ویژه التنف عرصه را بر سوریه تنگ کرده تا سوریه و لبنان را از گستره جغرافیایی و سیاسی محور مقامت جدا کند.

پازل ۵: ادعای دبیر کل سازمان ملل متحد از نقش ایران در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش ۱۴ صفحه ای خود که به شورای امنیت تقدیم کرد، عنوان کرده است که تسلیحات و موشک های به کار گرفته در حملات  ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان سعودی منشاء ایرانی دارد. در گزارش گوترش تأکید شده که چندین مورد از سلاح‌ها و اشیایی که امریکا در نوامبر ۲۰۱۹ و فوریه ۲۰۲۰ توقیف کرده «منشأ ایرانی» داشته‌اند. دبیرکل سازمان ملل در گزارش خود گفته برخی اقلام کشف شده از نظر طراحی ویژگی‌های مشابهی با اقلامی دارند که در یک «واحد تجاری در ایران» نیز تولید می‌شوند یا دارای مارک‌های فارسی هستند و برخی نیز بین فوریه ۲۰۱۶ و آوریل ۲۰۱۸ به ایران تحویل داده شده‌اند. این در حالی است که پیشتر دبیر کل سازمان ملل عنوان کرده بود که هیچ سند، مدرک و دلیل متقنی برای اتهام زنی علیه ایران در پرونده حمله موشکی به آرامکو وجود ندارد.

پازل ۶ : پیش‌نویس قطعنامه سه کشور اروپایی برای نظارت جدی بر فعالیت سایت‌های هسته‌ای ایران

آلمان، فرانسه و انگلستان به عنوان اعضای اروپایی حاضر در توافق هسته‌ای با تنظیم قطعنامه‌ای از ایران خواستند که همکاری کامل با تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کماکان در دستور کار قرار دهد. قطعنامه مذکور از آن جهت اهمیت دارد که اولین تذکر رسمی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سال ۲۰۱۲ به جمهوری اسلامی ایران در قبال پرونده هسته‌ای است. در کنار آن رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در کنفرانس مطبوعاتی مدعی شد که تهران مانع از دسترسی بازرسان آژانس به دو سایت هسته‌ای در داخل خاک ایران شده است.

نتیجه گیری

دونالد ترامپ پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری همواره بر ناقص بودن توافق هسته ای تاکید می کرد و در نهایت در می ۲۰۱۸ از برجام خارج شد. وی در راستای کمپین « فشار حداکثری» تمام تحریم های یکجانبه و ثانویه را علیه ایران بازگرداند تا بدین ترتیب با تشدید فشار حداکثری زمینه بازگشت ایران به میز مذاکره و دستیابی به توافق جدید ( هسته ای – سیاست منطقه ای – موشکی) فراهم گردد. اگر چه فشار حداکثری محدودیت های اقتصادی علیه ایران تحمیل کرده؛ اما به اهداف راهبردی مدنظر خود دست نیافته است. در این راستا کاخ سفید از تمامی ابزار های فوق به عنوان مجموعه ای از اقدامات هماهنگ ضمن تخریب روابط خارجی برای کاهش نفوذ ایران و محور مقاومت استفاده می کند. در واقع این اقدامات آخرین تیر ترکش ترامپ در مقابله با تهران در چارچوب پرهیز از رویارویی مستقیم است.