کمربند قدرت؛ نگاهی نو به جاده ابریشم

به گزارش راهبرد معاصر؛ تصمیم چندین تریلیون دلاری چین در چرخش قدرت تجاری جهان نوید روزهای نو برای ایران به عنوان یکی از رهبران منطقه ای این جاده خواهد داشت که البته لازمه آن چرخش هایی در تدبیر اقتصادی ایران است.

چرخش اهرم تجارت دنیا

در هفته ای که گذشت چین میزبان نشست جهانی یک راه یک کمربند بود، نشستی که نشان دهنده عزم جزم چین برای برپایی جاده جهانی ابریشم با محوریت خودش است، جاده ای که در بلندمدت آمریکا را در انزوای جهانی قرار داده و آن را از مناسبات جهانی حذف می کند، راهی که آمریکا آمده البته مسیری پر پیچ و خم بوده است، از جنبه تاریخی حملات متعدد 10 کشور به چین، سازوکار تریاک، حذف خاندان گورکانی در هند توسط نادرشاه و کمپانی هند شرقی، آشوبها و تجزیه های متواتر خاک ایران و در نهایت ناامن شدن مسیر شام و آناتولی توسط عثمانی منجرو به تغییر مسیر تجارت جهانی شد، آمریکا در این راه تلاش های زیادی هم کرد؛ از جمله وضع تحریم علیه ژاپن در 1918 به منظور فشار برای کشاندن مسیر تجاری به مسیر اقیانوس آرام و اطلس و ایجاد ناوگان دریایی موسوم به ناوگان سفید از جمله این تلاش ها بود.

در آغاز هزاره سوم اما گویا ورق در حال برگشتن است، چین با سازوکار پرفشار مالیه دولتی خود که متشکل از دو بال بانکهای توسعه ای و ابرشرکت های عمرانی(به صورتی که در سال 2017، از بین 10 شرکت بزرگ عمرانی دنیا 7 مورد چینی بودند) است، زیرساخت ریلی و. جاده ای خود را از سواحل دریای چین تا آسیای مرکزی، پاکستان و هر کشوری که حاضر باشد، در برنامه توسعه جهانی چین با نام BRI  شرکت کند گسترش میدهد، این پروژه رقم افسانه ای 4 تریلیون دلار را با خود به دنبال میکشد، اما این مسیر تجاری تنها به جاده و ریل منحصر نمیشود، بلکه در دریا نیز گسترش پیدا کرده و شبکه ای از انبارها، بنادر، نیروگاهها، و پایگاههای دریایی را شامل می شود.

ریسک هزاره

چین در این مسیر آنقدر جسورانه بوده که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مالی کشورهای هدف این سرمایگذاری قادر به بازپرداخت این سرمایگذاری نیستند و آن مسئله ای که پوشش ریسک این سرمایگذاری را حل میکند پوشش ریسک سیاسی آن است، مثلا چین با سرمایگذاری یک میلیارد دلاری در تاسیسات بندری سری لانکا موفق شد اجاره چند ده ساله این بندر را از این کشور بگیرد. چین از این واهمه ای ندارد که بنادر را از آن خود کند، نمونه آن اجاره 50 ساله بندر حیفا در مدیترانه و سرمایگذاری سنگین در بندر گوادر پاکستان که یک کریدور 50 میلیارد دلاری تجاری را به همراه آورده است.

بسط قدرت چین

نکته راهبردی قضیه توجه کامل چین به زیرساختهای تجارت است، یکی از این موارد طرح جاده راه ابریشم دیجیتال است[1] که در دریا با کابل های فیبر نوری، خشکی و فضا با ماهواره های مجموعه BEIDO مسئول برقراری ارتباطات تجاری دنیا خواهد بود. چین در سالهای گذشته یک پنجم مقالات در حوزه هوش مصنوعی را در سطح جهان تولید کرده است[2].

از دیگر نکات راهبردی این ابرپروژه تشکیل زنجیره ای از پایگاههای دریایی از دریای چین تا شرق قاره آفریقاست که توسط نیروی دریایی چین حمایت میشود، نکته جالب رشد انفجاری نیروی دریایی چین است به صورتی که در یک سال گذشته تقریبا تا 80 هزار تن به وزن کلی این نیرو اضافه شده که شامل الحاق یک ناو هواپیمابر، یک رزمناو و مجموعه ای ناوشکن ها و ناوهای محافظتی و زیرسطحی است.

چرخش قدرت و فرصت های ما

در سال 2018 درآمد سرانه قاره آسیا از قاره اروپا پیشی گرفت، گویی مختصات جهانی قدرت در حال تغییر است و در این مختصات جدید جاده ابریشم یعنی تشکیل یک کمربند قدرت در سطح جهان، کمربند قدرتی که در هر منطقه نیاز دارد تا رهبران منطقه ای خود را داشته باشد، این یعنی در منطقه ما بایستی یک رهبر منطقه ای قد علم کند، نکته ای که نگرانی های طرف غربی در رابطه با کشور ما را زیاد میکند دقیقا همین نکته است. در این مسیر اما چالش هایی برای ما وجود دارد موارد حقوقي و از طرفي غش نكردن اقتصادي به سمت بلوك شرق دور و ترساندن و تيغ زدن رقباي چين، سه تا از مهمترين ملاحظات سياستمداران جمهوري اسلامي در مشاركت براي ابرپروژه است.

علاوه بر این به نظر می رسد باید سیاست های عمده اقتصادی خود را تغییر دهیم؛ سرمایگذاری سنگین نظام انقلاب اسلامی بر روی سواحل مکران نوید یک تغییر بزرگ در تاریخ سیاست اقتصادی ماست، تاریخی که باید از بر نوشته شود و از سیاست های بری به سیاست های بحری انتقال یابد، سیاستگذاری ما بایستی معطوف به دریا و منافع سرشار آن برود و همچنین به دیدی جامع جایگاه ایران را در زیرساخت جهانی جدید تجارت بفهمد.

البته ظرفیت ژئوپلتیک نیز برای ایران در این میان به وجود آمده که عبارتست از احیای جایگاه تمدنی افغانستان، چین هم اکنون در بخش معدنی و اکتشاف نفت و گاز در این کشور فعالیت موثر دارد ولی نفع ایران در این است که با بیشتر کردن دامنه منافع افغانستان و حضور موثرتر در این کشور هم افغانستان را به زنجیره تجارت جهانی متصل کند و استفاده های سیاسی خوبی از فعال کردن گسل های موجود میان چین و ایالات متحده می توان انجام داد.

[1] https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-04-14/china-wins-allies-for-web-vision-in-ideological-battle-with-u-s?utm_medium=social&utm_content=graphics&utm_campaign=socialflow-organic&cmpid%3D=socialflow-twitter-graphics&utm_source=twitter

[2] https://www.asiatimes.com/2019/04/opinion/bri-beidou-and-the-digital-silk-road/