فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی از منظر رهبر معظم انقلاب

به گزارش راهبرد معاصر؛ فضای مجازی یکی از پر بحث‌ترین مباحث در حوزه ارتباطات محسوب می‌شود، موضوعی که رهبر معظم انقلاب هم نسبت به فرصت‌ها و تهدیدهای آن دغدغه‌های بسیاری دارند.

در خصوص ابعاد رسانه‌ای فضای مجازی اگر ما صحبت های حضرت آقا را بررسی کنیم و نکاتی که در این سالها مطرح کردند؛ متوجه خواهیم شد که نگاه حضرت آقا به فضای مجازی دو جنبه دارد که یک جنبه آن نگاه ابزاری است. خصوصاً سخنانی که ایشان با فعالین، جوانان، حوزه علمیه و طلاب، قشر دانشجو و فرهنگی کشور داشتند ناظر به بُعد ابزاری فضای مجازی است. چنانچه عنوان می‌شود از طریق فضای مجازی باید اهمیت رسانه، حضور و پیام انقلاب و دغدغه های اسلامی و انقلاب را به گوش مردم و اقصی نقاط جهان حتی غیر ایرانی‌ها و غیر مسلمانان برسانیم. باید در مسیر این وظیفه تبلیغی از ابزار فضای مجازی استفاده شود و این همان امری است که حضرت آقا به آن تأکید داشتند.

از نگاه ابزاری تا بُعد تمدنی

یک بُعد دیگر بُعد تمدنی و نگاه تمدنی به فضای مجازی است یعنی حکمرانی فضای مجازی و ایجاد یک مرحله تمدنی جدید. در دیدارهای با مسئولین، حضرت آقا اکثرا به این بُعد تاکید داشتند. البته در سخنانشان با مسئولین فرهنگی و رسانه‌ای کشور روی بُعد ابزاری دقت و تاکید ویژه‌تری داشتند ولی با مسئولین شورای عالی فضای مجازی و رئیس جمهور در سال‌های مختلف به بُعد تمدنی فضای مجازی توجه داشتند.

در خصوص نگاه ابزاری و رسانه‌ای به فضای مجازی چند نکته حائز اهمیت است که اخیرا هم حضرت آقا خیلی روی آن تاکید داشتند هم در دیدار اخیرشان در روز اربعین به جوانان مومن انقلابی خطاب کردند هم در روز تنفیذ ریاست جمهوری این بحث را مطرح کردند و آن اینکه حضرت آقا از حرکت رسانه‌ای دشمن و استفاده از ابزار فضای مجازی برای اینکه مردم را گمراه کند، صحبت کردند و یکسری گلایه‌ها داشتند.

حضور فعالانه نه منفعلانه

در خصوص این صحبت‌ها و گلایه‌های مطرح شده چند نکته خیلی مهم است؛ اولین نکته اینکه حضرت آقا حضور حداکثری و فعالیت فعالانه نه منفعلانه در فضای مجازی موجود را بارها به جوانان تاکید کردند ولی متاسفانه عدم اتحاد بین جبهه انقلابی و جبهه‌ای که داعیه انقلابی بودن دارند سبب می‌شود که عده‌ای از دوستان همین حضور را نفی کنند. بارها شنیدیم که عنوان می‌کنند در فضای مجازی که در دست و طراحی شده دشمن است نباید حضور پیدا کنیم یا با این حضور خیلی مقابله می‌کنند. مثلاً باردار شدن دختری بخاطر اینترنت 2گیگ را مطرح کردند و موجب شدند، ابزار مسخره کردن اسلام و انقلاب در دست دشمنان بیفتد.

واقعا جای سوال دارد آیا با تأکیداتی که حضرت آقا پیرو جهاد، فعالیت و تاثیرگذاری در این فضا و رساندن پیام انقلاب از این راه دارند، آنهایی که حضور را نفی می کنند، آیا نمی‌دانند این امر بدون حضور امکان پذیر نیست؟ بنظر قطعاً می‌دانند و رهبری هم ناظر به همین حضور تأکید بر جهاد تبیین و تاثیر گذاری دارند که پیام انقلاب را برسانید. لذا یک ایراداتی که به نگاه این دوستان گرفته می‌شود این است که چگونه حضور در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توئیتر و ... را با این بهانه که این‌ها فضای مجازی تحت کنترل دشمن است را نفی می‌کنید و از آن طرف می‌خواهید به تاکیدات و حکم جهاد مقام معظم رهبری برای تمام جوانان انقلابی گام دوم عمل کنید؟

لازمه اثرگذاری حضور است

باید توجه داشت که لازمه اثرگذاری حضور است در حالی که عده‌ای آن را نفی می‌کنند! و مسئله بعدی اینکه ناظر به این مهم، یعنی حضور؛ طبق تاکیدات رهبری باید هوشمندانه و برنامه ریزی شده باشد.

گاهی جریان‌های انقلابی یا جبهه فرهنگی انقلاب حضور مردم را در این جریانات فراهم کرده ولی از آنجا که این حضور برخی مسائل و مشکلات داشته، مثلا مقدماتش فراهم نشده، موجب اغفال برخی از جوانان شده است؛ در این جنگ نرم و جهاد در این جبهه، اگر جوانی عملا منحرف شود، برخلاف جنگ فیزیکی که شهید یا جانباز یا ... محسوب می‌شد، متاسفانه منحرف شدن مساوی با جهنمی شدن است. لذا جنگ نرم خیلی سخت‌تر از جنگ فیزیکی است. حضرت آقا وقتی می‌گویند جهاد کنید(جهاد تبیین) قطعا لازمه این جهاد حضور هوشمندانه است که مقدماتش باید هم با مباحث اخلاقی و فرهنگی و هم مباحث آموزشی و دانشی انجام بگیرد و فعالین این حوزه خیلی باید دقت کنند که فضای مجازی قتلگاه جوانان نشود.

مسئله دیگری که وجود دارد اینکه ما در جملات حضرت آقا اثر گذاری هم می‌بینیم یعنی حضور فعال و موثر داشته باشید تا بتوانید آن هدفی که محقق شده را برسانید. در این اثرگذاری متاسفانه ما در جبهه رسانه‌ای و انقلابی فضای مجازی داخلی ضعف داریم و نتوانستیم آنطوری که غرب در حوزه رسانه با علم و دانشی که کسب کرده مردم را به سمت اهدافی که در نظر دارد، هدایت و راهبری می‌کند، با ابزارهایی که داشتیم از این فضا بهره ببریم و به عکس داریم به خاطر یکسری کج‌فهمی و بدسلیقگی‌ها مردم را و اثر‌گذاری‌های مثبت و به عبارتی فرصت‌ها را از دست می‌دهیم.

اتاق فکر یا هیئت‌های اندیشه‌ورز

اما چه باید کرد؟ حضرت آقا بارها تکرار کردند که غرب هیئت‌های اندیشه ورز (یعنی همان اتاق‌های فکر) دارد. مثلاً زمانی که غرب برنامه‌ریزی کرد که با ابزار رسانه مردم ایران را نسبت به حجاب بی‌تفاوت کند، طرح‌های مختلف و فراوان من جمله چهارشنبه‌های سفید را راه اندازی کرد. در حالیکه مثلاً این طرح که با بازیگردانی مسیح علی‌نژاد انجام گرفت به فکر شخصی و تنهایی او نرسیده بود، بلکه برای این طرح ساعت‌ها فکر و اندیشه ورزی شده بود.

لذا غرب اتاق فکرهایی برای حوزه فرهنگی و هنری دارد ولی در کشور ما چنین برنامه‌ریزی و سرمایه گذاری نشده است؛ یکی از محورهایی که حضرت آقا روی آن خیلی تاکید دارند. هیئت‌های اندیشه‌ورز از این حیث که خلاقیت و نوآوری را در استفاده از این ابزار به ارمغان بیاورند. اما متاسفانه یکی از ضعف‌های ما در تمام بدنه رسانه‌ای کشور اعم از صدا و سیما و سازمان‌های فرهنگی و رسانه‌ای همین موضوع است که باید تقویت شود و در برخی از نهادها کم لطفی می‌شود و واقعا اندیشه‌ورزی به این معنا نداریم.

کمبود سیاست‌ها و راهبردهای محتوایی

من و دوستانم در سراج در این سال‌ها حتی به دنبال ایجاد این هیئت‌های اندیشه‌ورز بودیم تا بتوانیم یک جمع نخبگانی داشته باشیم ولی علم و دانش ناظر به تولید محتوای اثرگذار هم کم است، سیاست‌ها و راهبردهای محتوایی که اثر داشته باشد هم کم است و داریم از همین جا هم ضربه می‌خوریم؛ حضرت آقا عنوان کردند که باید یک بازسازی انقلابی در دستگاه های فرهنگی انجام شود.

یکی از ابعاد همین بازسازی هم هیئت‌های اندیشه‌ورزی و اتاق‌فکرها است. چرا غرب می‌تواند از یک راه‌اندازی هشتک مثلا "#اعدام نکنید" استفاده کند چون علم و دانش آن را دارد ولی ما روی آن برنامه‌ریزی نکردیم.

در جمعبندی باید به این نکات اشاره داشت؛ نخست اصل حضور و بعد حضور هوشمندانه و اثرگذاری و در این راه ایجاد هیئت‌های اندیشه‌ورزی و راهبری و سیاستگذاری محتوایی برای تولیدات تا جایی که تولیدات بتواند مثمرثمر و اثرگذار باشد.