آیا خرابکاری نطنز مذاکرات وین را تحت الشعاع قرار می دهد؟

به گزارش راهبرد معاصر، هفته گذشته پس از نخستین دور مذاکرات غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران در وی مقامات نگاه خوش بینانه‌ای به روند مذاکرات داشتند. اما چند روز بعد حمله به تاسیسات هسته‌ای نطنز به تنش ها و عدم اطمینان قبل از دور دوم مذاکرات در پایتخت اتریش دامن زد. این حمله که ماهیت آن نامشخص است، باعث قطع برق نیروگاه هسته ای نطنز شد. ایران این واقعه را به گردن رژیم صهیونیستی انداخت و قول انتقام داد. «محمد جواد ظریف»، وزیر امور خارجه نیز این اقدام خرابکارانه را «تروریسم هسته ای» و «جنایت جنگی» خواند. دو روز بعد ایران اعلام کرد که سطح غنی سازی اورانیوم خود را به 60 درصد افزایش می دهد.

 به گفته کارشناسان و تحلیلگران، علی رغم تشدید تنش های اخیر اما تلاش های دیپلماتیک برای احیای توافق هسته ای ادامه خواهد یافت. «الکس واتانکا» مدیر برنامه ایران و یکی از اعضای ارشد انستیتو میدل ایست‌آی گفت: «ایران در گذشته با این شرایط روبرو بوده و آن ها فشارهای مشابهی از سوی رژیم صهیونیستی تجربه کرده اند، اما آن زمان دیپلماسی متوقف نشد و اکنون هم دیپلماسی متوقف نخواهد شد».

اسرائیل و ایالات متحده در گذشته در زمینه عملیات خرابکاری علیه ایران مشترکاً همکاری کرده اند که به خصوص می توان به ویروس رایانه ای استاکس نت اشاره کرد که به برنامه هسته ای ایران در سال 2010 آسیب رساند. با گذشت بیش از یک دهه، واشنگتن به صراحت دست داشتن در حمله روز یکشنبه به نطنز را انکار می کند، در حالی که رژیم صهیونیستی به طور غیررسمی خود را عامل این حمله معرفی می کند.

واتانکا در ادامه اظهار داشت: «هنوز مشخص نیست که آیا دولت بایدن از حمله به تاسیسات نطنز آگاهی داشته است یا خیر؛ اما اگر اسرائیلی این کار را به تنهایی انجام داده اند و اجازه ندادند که ایالات متحده از این امر مطلع شود، این پیام نه تنها به ایران بلکه همچنین پیامی به ایالات متحده و اروپایی ها بود که این رژیم به تنهایی به راه خود ادامه خواهد داد».

مدیر برنامه ایران در انستیتو میدل ایست‌آی تاکید کرد: «اگر این سوال مطرح شود که آیا مذاکرات دیپلماتیک آمریکا و ایران ادامه خواهد یافت، پاسخ آن این است که هیچ مدرکی وجود ندارد که خلاف این موضوع را نشان دهد».

از سوی دیگر «نیسان رفعتی»، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین المللی بحران نیز بر این اعتقاد است که «اگر هدف این است که برنامه هسته ای ایران متوقف شود، حملاتی مانند کارشکنی در نطنز یا ترور محسن فخری زاده اثرمطلوبی نخواهد داشت».

به گفته این تحلیلگر مسائل ایران، عملیات مخفی به عنوان گزینه جایگزین و موثر برای کاهش برنامه هسته ای ایران مناسب عمل نکرده است. وقتی به استاکس نت و ترور دانشمندان هسته ای ایران نگاه می کنید، وقتی به چند عملیاتی که در سال 2020 انجام شده نگاه می کنید و این را در برابر آنچه در مورد برنامه هسته ای ایران می دانیم تنظیم می کنید، فکر می کنم گفتن اینکه این اقدامات، توسعه برنامه هسته ای ایران را محدود کرده دشوار است. ایران علیرغم این حوادث برنامه هسته ای خود را از لحاظ کیفی و کمی پیش برده و اورانیوم را در سطح بالاتری غنی و ذخیره بیشتری از مواد هسته ای را جمع آوری کرده است.

«سینا طوسی»، تحلیلگر ارشد شورای ملی ایرانیان آمریکا نیز در اظهاراتی پیرامون این موضوع گفت: «در حالی که میزان خسارت وارده به نطنز مشخص نیست، ایران با تقویت تولید مواد هسته ای به حملات مشابه پاسخ داده است. این اقدام از سوی رژیم صهیونیستی گستاخانه است؛ نه تنها برای کارشکنی در برنامه هسته ای بلکه برای خرابکاری در چشم انداز دیپلماسی... من فکر میکنم ایران در نهایت در واکنش به این اقدام؛فعالیت هسته ای خود را دو برابر خواهد کرد».

توافق هسته ای چندجانبه 2015م معروف به برجام باعث شد ایران برنامه هسته ای خود را در ازای لغو تحریم ها علیه اقتصاد کاهش دهد. دونالد ترامپ این توافق نامه را در سال 2018 نادیده گرفت و کارزار تحریمی «فشار حداکثری» را علیه ایران اجرا کرد. در پاسخ نیز تهران تعهدات خود در قبال توافق را تعلیق کرده است.

دولت بایدن در حالی به دنبال بازگشت به برجام است که واشنگتن و تهران نتوانسته اند در مورد مسیر احیای برجام آن به توافق برسند. در وین، ایران در حال مذاکره با سایر امضا کنندگان برجام - چین، انگلیس، فرانسه، آلمان و روسیه است، در حالی که یک هیئت آمریکایی به طور جداگانه با واسطه های اروپایی دیدار می کند. هفته گذشته نیز طرفین توافق کردند که جلسات را در سطح کارشناسی ادامه دهند تا مراحلی را که ایالات متحده و ایران باید برای بازگرداندن توافق بردارند، شناسایی کنند. اما مقامات ایرانی اصرار می ورزند که واشنگتن برای بازگشت مجدد به برجام باید ابتدا همه تحریم های اعمال شده توسط ترامپ را لغو کند.

در حالی که گفتگوها علی رغم حادثه تأسیسات هسته ای ادامه دارد، بازگرداندن توافق همچنان یک روند پیچیده است. در این مرحله، مذاکرات وین متمرکز بر اتخاذ لیست از اقداماتی است که هر یک از طرفین باید در زمینه لغو تحریم ها و بازگشت به تعهدات برجامی بردارند. دولت ترامپ چندین لایه تحریم علیه بسیاری از نهادهای ایرانی وضع کرده است، از جمله تحریم های غیرهسته‌ای مربوط به تروریسم و نقض حقوق بشر.

نیسان رفعتی در این خصوص معتقد است: «مذاکره کنندگان باید قبل از توافق در مورد تعیین توالی و اجرای مراحل منتهی به توافق، مهر تأییدیه از افراد بالادستی خود را در واشنگتن و تهران بگیرند. حتی اگر برجام احیا شود، درگیری میان ایران و رژیم صهیونیستی و حملاتی مانند عملیات نطنز ممکن است ادامه داشته باشد؛ هرچند هیچ یک از دو طرف علاقه ای به جنگ مخرب بالقوه ندارند».