چرا تعداد کارگردانان زن در تئاتر فجر آب رفت؟

به گزارش راهبرد معاصر ؛ سی و هفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری نادر برهانی‌مرند قرار است از ۲۲ بهمن تا ۴ اسفند در تهران برگزار شود؛ جشنواره‌ای که به نوعی ویترین تئاتر ایران محسوب می‌شود و برآیند اجراهایی که در طول یکسال گذشته در سالن‌های مختلف به صحنه رفته‌اند، در بخش صحنه‌ای این رویداد اجرا خواهند شد.

تا امروز نمایش‌های حاضر در اکثر بخش‌های جشنواره از جمله مسابقه تئاتر صحنه‌ای «ایران یک»، «ایران دو»، مسابقه نمایش‌های رادیویی و آثار ایرانی بخش مسابقه تئاتر بین‌الملل معرفی شده‌اند که البته قرار است به بخش مسابقه «ایران یک» و «ایران دو» و مسابقه بین‌الملل آثار مهمان و فجر استانی نیز اضافه شوند اما با بررسی اجمالی آثاری که تا امروز برای حضور در جشنواره انتخاب شده‌اند می‌توان به حضور کم‌رنگ کارگردانان زن و البته حضور پررنگ جوانان در جشنواره پی برد.

بخش مسابقه «ایران یک»

گروه انتخاب این بخش متشکل از نسیم ادبی، کیومرث مرادی و محمد مساوات با توجه به آثار متقاضی ثبت‌نام شده در این بخش، ۲۲ اثر را شایسته راهیابی به مرحله نهایی دانسته‌اند. بر اساس فراخوان این دوره بخش مسابقه «ایران یک» ویژه هنرمندان خلاقی طراحی شده که تاکنون فرصت و مجال کمتری برای معرفی آثارشان داشته‌اند.

این بخش تنها بخشی از جشنواره تئاتر فجر است که در آن نام تعداد بیشتری از کارگردانان زن به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد آثار بانوان جوان در این بخش توانسته بیشتر از سایر بخش‌ها نظر هیات انتخاب را به خود جلب کند.

از میان ۲۲ نمایش اعلام شده که شامل نمایش‌هایی چون «از خط زرد فاصله بگیرید» به کارگردانی رضا رشادت از تهران، «آقا محمدخان» به کارگردانی نوید معمار از تهران، «آنشرلی با موهای خیلی قرمز» به کارگردانی امیر بهاور اکبرپور دهکردی از شهرکرد، «اهالی هوا» به کارگردانی دایانا (مریم) فتحی رسگانی از تهران، «جعبه» به کارگردانی علیرضا وحدی از رشت، «راز بقا» به کارگردانی سید صالح علوی‌زاده از تهران، «سردسیر» به کارگردانی مصطفی ابهری مارشک از مشهد، «سرزمین‌های شمالی» به کارگردانی شیما عرب از تهران، «فرایند» به کارگردانی علی کرسی‌زر از تهران، «فیل در تاریکی» به کارگردانی مهرداد مصطفوی از تهران، «قضیه» به کارگردانی سجاد امیر مجاهدی از تهران، «لانچر۵» به کارگردانی مسعود صرامی و پویا سعیدی از تهران، «لنگ ظهر» به کارگردانی رسول کاهانی از تهران، «ما داریم از این خونه می‌ریم» به کارگردانی حسین اکبرپور از مشهد، «مده آ» به کارگردانی ندا قاسمیان از تهران، «مرد شده» به کارگردانی آسو بهاری از تهران، «مرگ و دوشیزه» به کارگردانی سینا راستگو از تهران، «مقدس» به کارگردانی سعدی محمدی عبد از تهران، «ناگهان همه برمی‌خیزند به آوازی دیگر» به کارگردانی سعیده آجربندیان از تهران، «نقاشی اشر» به کارگردانی فریبرز کریمی از تهران، «هار» به کارگردانی حسین پوریانی‌فر از تهران و «وُیتسک» به کارگردانی سینا احمدی از تهران می‌شوند، نام ۴ کارگردان زن به چشم می‌خورد که نسبت به تعداد آثار حاضر در این بخش تعداد اندکی است.

بخش مسابقه «ایران دو»

گروه انتخاب این بخش متشکل از رویا تیموریان، کوروش نریمانی و رضا مهدی‌زاده با توجه به آثار هنرمندان با تجربه و شناخته شده که نمایش‌های آنان از مهر ماه ۹۶ تا انتهای مهرماه ۹۷ به صحنه رفته‌اند، ۱۴ نمایش را شایسته راهیابی به مرحله نهایی دانسته‌اند.

در بهترین حالت و با در نظر گرفتن سهمیه آثار مهمان و استانی نیز تعداد کارگردانان زنی که در بخش‌های مسابقه صحنه‌ای جشنواره با هم به رقابت خواهند پرداخت نسبت به کارگردانان مرد و البته آمار دوره گذشته اندک است
«استرالیا» به کارگردانی پیمان کریمی از اصفهان، «افرا یا روز می‌گذرد» به کارگردانی سهیل ساعی از تهران، «بازگشت» به کارگردانی احسان ملکی‌راد از خرم آباد لرستان، «بازگشت به خانه» به کارگردانی محمد شاکری از بجنورد خراسان شمالی، «تناسخ، سه تا سی و پنج تومن» به کارگردانی امیرعلی نبویان از تهران، «خدایگان» به کارگردانی رحمت امینی از تهران، «دام» به کارگردانی اسماعیل موحدی از اصفهان، «زندگی در تئاتر» به کارگردانی محمد برهمنی از تهران، «سانتی متر» به کارگردانی مرتضی شاه‌کرم از تهران، «سر میز شام» به کارگردانی محمد جواد صرامی از اصفهان، «شازده کوچولو» به کارگردانی مصطفا قربان‌پور از تهران، «دریاچه قو» به کارگردانی رضا صابری از مشهد خراسان رضوی، «گزارشی مرگبار از فصل سیاه خواب خوانی زنی که بر جسد کالبد مرده‌اش ایستاده متولد می‌شود» به کارگردانی جواد صداقت از بوشهر و «نطفه در بند» به کارگردانی کاوه نورمحمدی از خرم‌آباد لرستان، ۱۴ نمایشی هستند که در این بخش حضور دارند.

فهرست این بخش در حالی منتشر شده است که نام هیچ کارگردان زنی در میان این آثار نیست؛ بخشی که در واقع از جمله بخش‌های مهم جشنواره محسوب می‌شود و مخاطبان قرار است در این بخش شاهد آثار هنرمندان با تجربه تئاتر ایران باشند اما نام هیچ کارگردان زنی در این بخش دیده نمی‌شود.

بخش مسابقه تئاتر بین الملل

قطب‌الدین صادقی، اردشیر صالح‌پور و عطا الله کوپال گروه انتخاب این بخش از جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را برعهده داشتند که از میان آثار رسیده ۷ اثر را شایسته راهیابی به مرحله نهایی دانستند. این آثار قرار است با آثار خارجی که از کشورهای مختلف در جشنواره حضور می‌یابند به رقابت بپردازند اما در میان آثار اعلام شده که شامل نمایش‌هایی چون «ابلوموف» به کارگردانی سیاوش بهادری‌راد از تهران، «استیو جابز» به کارگردانی مهران رنجبر از تهران، «او» به کارگردانی آرش دادگر از تهران، «دستور العمل‌های پرواز برای خدمه و خلبان» به کارگردانی فرهاد فزونی از تهران، «مادر» به کارگردانی مجید کاظم‌زاده مژدهی از رشت، «مرگ و پنگوئن» به کارگردانی پیام دهکردی از تهران و «نمایش» به کارگردانی مسعود (علی‌اکبر) حق پناه از آمل می‌شوند نام هیچ کارگردان زنی به چشم نمی‌خورد.

تا اینجا و با توجه به آثاری که نامشان در بخش‌های مختلف اعلام شده است تنها نام ۴ کارگردان زن به چشم می‌خورد که در بخش‌های مسابقه «ایران یک» حضور دارند.

البته هنوز آثار بخش مهمان که به انتخاب دبیر جشنواره معرفی می‌شوند و با توجه به فراخوان اعلام شده ظرفیت پذیرش اثر در این بخش ۱۵ نمایش خواهد بود نهایی نشده است.

از میان این آثار حداکثر ۵ اثر با مشاوره گروه ارزیابی و انتخاب و تایید دبیر جشنواره به یکی از سه بخش مسابقه تئاتر بین‌الملل، مسابقه تئاتر «ایران یک» و مسابقه تئاتر «ایران دو» معرفی می‌شوند.

با این حساب در بهترین حالت و با در نظر گرفتن سهمیه آثار استانی نیز تعداد کارگردانان زنی که در بخش‌های صحنه‌ای جشنواره با هم به رقابت خواهند پرداخت نسبت به کارگردانان مرد و البته آمار دوره گذشته اندک خواهد بود؛ در سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر ۷ نمایش از کارگردانان زن در بخش مسابقه تئاتر ایران (الف)، ۴ نمایش در بخش مسابقه تئاتر ایران (ب) و یک نمایش در بخش مسابقه بین‌الملل حضور داشتند که این آمار با احتساب نمایش‌های مهمان و برگزیدگان استانی حاضر در این سه بخش بوده است.

نکته مورد توجه دیگر در این دوره از جشنواره تئاتر فجر حضور پررنگ جوانان و هنرمندان کم‌تجربه‌تر در بخش‌های مختلف جشنواره است تا جایی که بنا به اسامی اعلام شده تا امروز اگر عنوان بخش‌های مختلف را برداریم و به اسامی کارگردانان بدون اولویت حضور در هر بخش نگاهی بیندازیم، تشخیص اینکه هر اثر در چه بخشی حضور دارد سخت می‌شود. چون اکثرا شاهد حضور هنرمندان جوان در این دوره از جشنواره هستیم.

البته هنوز اسامی نمایش‌های بخش مهمان که به نوعی جذاب ترین و کنجکاوی برانگیزترین بخش جشنواره است، اعلام نشده است و می‌توان امیدوار بود که امسال پیشکسوت‌های تئاتر ایران که به نوعی اعتبار این رویداد فرهنگی به حساب می‌آیند، خارج از گود نباشند.