توافق صلح امارات با رژیم صهیونیستی؛ از دلایل تا پیامدها

به گزارش راهبرد معاصر؛ روز پنجشنبه ۱۳ اوت (۲۳ مرداد) دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با انتشار توئیتی از «توافق تاریخی» میان اسرائیل و امارات برای برقراری روابط دیپلماتیک خبر داد. در همین زمینه بنیامین نتانیاهو با انتشار توئیتی تاکید کرد که امروز یک روز تاریخی است. محمد بن زاید ولیعهد امارات نیز با انتشار توئیتی تاکید کرد تماس‌های وی با نتانیاهو باعث توقف طرح الحاق زمین‌هایی از کرانه باختری به اسرائیل شده است.

1. توافق نامه صلح امارات با رژیم صهیونیستی

در پی اعلام رسمی توافق امارات، اسرائیل و آمریکا برای برقراری روابط دیپلماتیک، بیانیه سه جانبه مشترکی منتشر شد. در این بیانیه آمده که در نتیجه این گشایش دیپلماتیک و بنا به درخواست ترامپ و با حمایت امارات متحده عربی، اسرائیل اعلام حاکمیت بر مناطق اعلام‌شده در چشم‌انداز صلح ترامپ را تعلیق کرده و تلاش‌های خود را بر توسعه روابط با سایر کشورها در جهان عرب و اسلام متمرکز خواهد کرد.

این بیانیه افزوده که هیأت‌های اسرائیل و امارات در هفته‌های آتی برای امضای توافقات دوجانبه در زمینه‌های سرمایه‌گذاری، توریسم، پروازهای مستقیم، امنیت، مخابرات، فناوری، انرژی، بهداشت، فرهنگ، محیط زیست، تأسیس سفارتخانه‌های دوجانبه و سایر حیطه‌های دارای منافع دوطرفه دیدار خواهند کرد.

بدین ترتیب امارات سومین کشور عربی و اولین کشور حوزه خلیج فارس است که با اسرائیل رابطه فعال برقرار می‌کند. از زمان جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ میلادی تاکنون، تنها مصر و اردن با اسرائیل قرارداد صلح امضا کرده‌ بودند.

البته انتشار خبر صلح امارات و رژیم صهیونیستی غیر منتظره نبود. نشریه «معاریو» اخیرا با انتشار گزارشی به نقل از جاکی حوگی، کارشناس امور جهان عرب در رادیو ارتش اسرائیل، گفت که بعید نیست که به زودی دفتر نمایندگانی اسرائیل در ابوظبی افتتاح شود. او گفت که موضوع مورد بحث در حال حاضر زمان اعلام برقراری روابط دیپلماتیک است که بعد از انتخابات اسرائیل باشد یا قبل از آن.

امارات متحده عربی از دو سال گذشته عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی را در پیش گرفته که در سال اخیر این روند تسریع شده است. میری ریگیف، وزیر فرهنگ و ورزش اسرائیل در سال 2018 به بهانه همراهی با تیم ورزشی به امارات رفت و با مقامات این کشور دیدار کرده بود. سال 2019 نیز وزیر خارجه وقت رژیم صهیونیستی از سفر خود به ابوظبی و دیدار با مقامات بلندپایه این کشور خبر داده بود. امارات نیز رسما به اسرائیل مجوز داده بود در نمایشگاه اکسپوی دبی شرکت کند اما به دلیل کرونا، برگزاری نمایشگاه بین‌المللی به تعویق افتاد. اسرائیل و امارات دو ماه پیش نیز توافق‌هایی برای همکاری در زمینه مبارزه با ویروس کرونا امضا کردند. اخیرا نیز امارات دو پرواز هواپیما به بهانه انتقال کمک‌های پزشکی به مردم فلسطین را به فرودگاه بن گوریون فرستاده بود. مقامات اماراتی نیز از سال گذشته افکار عمومی را برای این صلح آماده کرده بودند. یوسف العتیبه، سفیر امارات در واشنگتن که یکی از موافقان عادی‌سازی روابط با اسرائیل است و روابط خوبی با سفیر اسرائیل در واشنگتن دارد در مقاله‌ای گفته بود اسرائیل فرصت است و دشمن نیست. ضاحی خلفان، معاون رئیس پلیس دبی نیز چندی پیش از هواداران خود در توئیتر خواسته بود از عبارت دوست اسرائیلی به جای دشمن اسرائیلی استفاده کنند.

2. دلایل تسریع صلح امارات با رژیم صهیونیستی

تلاش برای افزایش شانس ترامپ در انتخابات 2020

برای دونالد ترامپ که در سیاست خارجی خود در قبال ایران، کره شمالی، چین و ونزوئلا دستاوردی نداشته این توافق اهمیت ویژه‌ای خواهد داشت. در حقیقت رئیس جمهور آمریکا به این دستاورد نیاز داشت تا بتواند در چند ماه باقیمانده به انتخابات آمریکا بتواند جایگاه خود را تقویت کند. از همین رو، مشخص می‌شود که چرا ترامپ این مسئله را علنی کرد و آن را «توافق صلح تاریخی» قلمداد کرد.

بدون تردید دونالد ترامپ در مناظرات انتخاباتی از این توافق استفاده تبلیغاتی خواهد کرد. مناظراتی که با توجه به موضوع کرونا و از دست رفتن رونق اقتصادی که برگ برنده و امتیاز ترامپ بود هیجان زیادی خواهد داشت. ترامپ رئیس جمهور آمریکا در خصوص این توافق گفت: «امروز موفقیت بزرگی حاصل شد. توافقنامه صلح تاریخی بین دو دوست خیلی خوب ما، اسرائیل و امارات متحده عربی.» رابرت او برایان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز گفته توافق میان اسرائیل و امارات برای عادی‌سازی روابط در کاخ سفید امضا خواهد شد. حال ترامپ با این توافق می‌تواند آراء یهودیان آمریکا را به سمت خود جلب کند. یهودیانی که معمولاً به دموکرات‌ها رأی می‌دهند و جو بایدن، رقیب انتخاباتی ترامپ هم از حیث استخدام یهودیان افراطی از همین ابتدای کار چیزی کم نگذاشته که انتخاب «بلینکن» مشاور وی از این جمله اقدامات است.

تقویت جایگاه نتانیاهو در اسرائیل

یکی از اهداف این صلح کمک به بنیامین نتانیاهو برای تحکیم جایگاه متزلزل خود در ساختار قدرت اسرائیل است. طی چند سال اخیر بنیامین نتانیاهو و همسرش سارا نتانیاهو بارها به اتهام فساد مالی مورد بازجویی قرار گرفته‌اند. اتهام اصلی نتانیاهو فساد مالی است که حدود سیزده بار مورد بازجویی قرار گرفته است. سارا نتانیاهو، همسر نخست‌وزیر نیز بارها به اتهام‌ کلاهبرداری، فساد مالی و سوء استفاده از منابع دولتی و هزینه بودجه برای مصارف شخصی در دادگاه حاضر شده است. این اتهامات جایگاه نتانیاهو در داخل اسرائیل را تقلیل داده است به خصوص که اخیرا نیز اعتراضات گسترده‌ای علیه نتانیاهو در اسرائیل و خارج از آن شکل گرفته است.

در واقع هدف نتانیاهو از تسریع صلح و فشار به ترامپ برای پیگیری آن، تلطیف چهره خود و مطرح نمودن خود در مقابل مخالفان است. بنیامین نتانیاهو پس از انتشار خبر توافق صلح گفت که «توافق کامل اسرائیل و امارات، یک توافق به مفهوم صلح در برابر صلح است.» وی اضافه کرد: «بعد از مناخم بگین که توافق صلح اسرائیل با مصر را بدست آورد و اسحاق رابین که پیمان صلح اسرائیل و اردن را به ارمغان آورد، حال این افتخار نصیب او شده که سومین توافق صلح اسرائیل با یک کشور عربی را به مردم اسرائیل هدیه کند.»

3. پیامدهای توافق صلح امارات با رژیم صهیونیستی

شکل گیری دومینوی عادی‌سازی

بدون تردید صلح امارات با رژیم صهیونیستی همین جا ختم نمی‌شود و ابوظبی سعی خواهد کرد سایر کشورهای عربی را به امضای صلح با اسرائیل تشویق و متقاعد کند. به عنوان مثال دیدار اخیر بنیامین نتانیاهو با عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای انتقالی سودان، در اوگاندا نیز با هماهنگی امارات متحده عربی صورت گرفته است.

در واقع صلح امارات با رژیم صهیونیستی به احتمال زیاد محدود به مناسبات دوجانبه نخواهد ماند و دیگر کشورهای عضو محور سعودی از جمله بحرین نیز به تدریج به سمت عادی‌سازی روابط و گسترش همکاری با اسرائیل حرکت خواهند کرد.

بعد از توافق امارات عربی متحده با رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی روابط و مناسبات، اکنون گفته می‌شود که دولت بحرین نیز به زودی اقدام مشابهی انجام می‌دهد. شبکه اسرائیلی «کان‌نیوز» بامداد جمعه به نقل از یک مقام صهیونیست گزارش داد که منتظر هستند تا در آینده نزدیک بحرین نیز توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل را امضا کند.

بحرین روز پنجشنبه تاکید کرد که توافق حاصله میان امارات و اسرائیل «فرصت‌های رسیدن به صلح را تقویت می‌کند». وزارت خارجه بحرین در بیانیه‌ای عنوان داشت که دست‌یابی به توافقی که الحاق اراضی فلسطین به اراضی اسرائیل را متوقف می‌کند و نیز اتخاذ گام‌هایی جهت رسیدن به صلح در خاورمیانه را می‌ستاید. وزارت خارجه بحرین همچنین به دلیل این توافق، به امارات تبریک گفت.

عبدالرحمان الراشد، روزنامه‌نگار و روشنفکر سعودی نیز در خصوص صلح با رژیم صهیونیستی می‌نویسد: «در شرایط اجبار و اضطرار مانند جنگ‌های منطقه‌ای که کشورها را ناچار به قبول محورهای جدید بکند درآن صورت اسرائیل به کشوری دوست تبدیل می‌شود و رابطه با آن در همه سطوح آزاد است.» بنابراین در آینده نیز شاهد امضای توافق‌نامه‌های صلح جدید کشورهای عضو محور سعودی با رژیم صهیونیستی خواهیم بود.

شکل‌گیری تهدیدات امنیتی برای ایران

نخستین پیامد منفی صلح ابوظبی با تل‌آویو برای جمهوری اسلامی ایران شکل‌گیری تهدیدات امنیتی است. برقراری روابط دیپلماتیک و رسمی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با رژیم صهیونیستی به معنای نزدیکی تل‌آویو به مرزهای جنوبی ایران است. به تعبیر دیگر گشایش سفارت و کنسولگری‌های اسرائیل در امارات موجب می‌شود که نفوذ تل‌آویو در کشورهای همسایه ایران بیشتر شود و این امر باعث می‌شود که این رژیم علاوه بر کسب اطلاعات در مورد ایران، روابط کشورمان را با کشورهای همسایه کم‌رنگ‌تر نماید و ایران را در منطقه منزوی سازد.

تهدید دیگر این توافق صلح به ایدئولوژی ضد صهیونیستی ایران مربوط می‌شود. ایدئولوژی اساسی جمهوری اسلامی ایران در مورد موجودیت اسرائیل و ویژگی درگیری‌های دایر در فلسطین اشغالی برای جمهوری اسلامی ایران یک مسئله اسلامی مرکزی و مهم محسوب می‌شود. از این‌رو مطرح‌شدن اسرائیل در افکار عمومی منطقه به عنوان شریک سیاسی و راهبردی امارات می‌تواند باعث مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های تل‌آویو شده و ایدئولوژی ضد صهیونیستی جمهوری اسلامی را تضعیف کند. در همین راستا، این احتمال وجود دارد که عادی‌سازی روابط با اسرائیل و خارج‌شدن آن از حالت تابو ممکن است به انزوای نسبی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و حتی در جامعه بین‌المللی منجر شود.

از دیگر تبعات منفی صلح امارات با اسرائیل برای جمهوری اسلامی ایران می‌توان به ایجاد تغییر در موازنه قدرت منطقه‌ای به ضرر جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد. امارات به همراه عربستان سعودی همواره به دنبال متحد منطقه‌ای قدرتمند جهت مقابله با قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت بوده است. لذا پس ناکامی محور ریاض، مقامات اماراتی و سعودی به دنبال اتحاد با اسرائیل بوده‌اند. در صورت شکل‌گیری ائتلاف رسمی بین اسرائیل و کشورهای عربی، توازن قوا در سطح منطقه‌ای دچار دگرگونی و دگردیسی خواهد شد. در واقع از آنجا که اتحاد کشورهای عربی و اسرائیل موجب ایجاد انشقاق در جهان اسلام و تغییر الگوهای دوستی و دشمنی در منطقه می‌گردد این امر می‌تواند به ضرر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران باشد.

نتیجه‌گیری

یکی از ویژگی‌های صلح امارات با رژیم صهیونیستی تلاش مقامات اماراتی برای توجیه این صلح در راستای اهداف و منافع فلسطینی‌ها بوده است؛ در همین راستا محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی در توجیه حصول این توافق، ادعا کرد که در ازای این توافق، طرح اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل لغو خواهد شد و در راستای منافع فلسطین، این امتیاز را داده است. سفارت امارات در واشنگتن نیز این توافق را «پیروزی دیپلماتیک» برای منطقه توصیف کرد و در توئیتی مدعی شد امارات دائما «حامی قوی برای ملت فلسطین» خواهد بود. انور قرقاش نیز در این باره گفت: «امارات عربی متحده از روابط خود (با اسرائیل) برای ایجاد راه حلی ملموس و واقعی برای مسئله فلسطین استفاده می‌کند.» وی مدعی شد: «امارات همواره بر حفظ پل‌های ارتباطی در راستای خدمت به مسئله فلسطین تاکید کرده است.»

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از کارشناسان از جمه تامارا کافمن ویتس، کارشناس ارشد مرکز سیاست خاورمیانه معتقدند بازنده بزرگ در اعلامیه صلح اسرائیل و امارات فلسطینی‌ها هستند که قرار است بابت عدم الحاق کرانه باختری سپاسگزار و خشنود باشند.