عدم خام فروشیِ ناخواسته افتخار نیست

به گزارش راهبرد معاصر؛ عبور از خام فروشی و عدم تکیه به درآمدهای خام فروشی در منابع طبیعی کشور مثل نفت موضوع مهمی است که مسوولین ده ها سال است آن را به عنوان مهمترین سر فصل رسیدن به توسعه و شکوفایی اقتصاد یاد می کنند. کسب درآمدهای آسان از طریق خام فروشی نفت همواره یکی از بهترین راه های کسب درآمد برای دولت ها بوده است. با اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره به اشکال مختلف تحت تحریم های آمریکا و بین المللی بوده و همواره بر این موضوع تاکید شده که جدایی از خام فروشی نفت و درآمدهای نفتی بزرگترين حربه دشمن را از او می ستاند اما چون شدت تحریم ها به اندازه تحریم های دو سال گذشته نبوده است مسوولین چاره اندیشی خاصی برای این موضوع نداشتند. خروج آمریکا از برجام و تحمیل شدیدترین تحریم ها به ایران و اعلام جرم و تخلف و جریمه کرد کشورهایی که از ایران نفت بخرند توسط آمریکا موجب شد تا دولت علی رغم خواست قلبی خود نتواند نفتی بفروشد. عدم فروش نفت به دلیل تحریم ها و تحمیل ویروس کرونا کار را بر دولت سخت تر کرد لذا آنچه دولتی ها در عدم خام فروشی نفت به خود نسبت می دهند، نه به دلیل خواست قلبی و تلاش دولت برای جدایی از خام فروشی نفت، بلکه ناشی از اجبار تحریمها بوده است.

دولت نمی تواند اداره بودجه بدون نفت را افتخاری برای خود قلمداد کند چرا که ناچار شده بودجه‌ بدون نفت را از راه های مختلف تورم زایی تامین کند. عدم خام  فروشی نفت و بسته بودن دست دولتی که نه به تولید فرآورده‌های با ارزش بلکه به درآمدهای خام فروشی عادت دارد موجب شده تا دولت پولی برای بودجه عمرانی نداشته باشد. تمام تلاش دولت فروش نفت به دنیاست لذا دولتی که راهی برای تامین نقدینگی خود یا با فروش نفت خام یا با استقراض از بانک مرکزی ندارد چگونه می تواند عدم فروش نفت یا بودجه غیر نفتی را ابتکار با ابداعی به نفع خود قلمداد کند؟!

دولت ناچارا مجبور به کاهش فروش نفت یا صفر شدن فروش نفت شده است. بودجه سال 99 که قبل از شیوع کرونا نوشته شد مسوولان دولتی تا حدودی امیدوار بودند که با دور زدن تحریم‌ها بتوانند نفت بفروشند و کسب درامد کنند اما کرونا دست مسوولان ره در پوست گردو گذاشت و مانع بزرگی در  دور زدن  تحریم ها شد،لذا در به انجام رساندن هیچ کدام از راه های تامین بودجه ای مورد نظر خود موفق نشدند.

دولت حتی اگر تمایلی به کاهش هزینه های غیر ضروری خود داشته باشد ناچار است برخی هزینه های جاری مثل حقوق بازنشستگان را تامین کند چرا که قادر به حذف آنها از سیستم پرداخت مالی خود نیست. استقراض از بانک مرکزی و فروش دارایی های خود به بورس تا کنون راهکارهای دولت برای تامین کسری بودجه خود بوده است.

لذا دولت نمی تواند بودجه بدون نفت را جزء افتخارات خود بنامد و وقتی بودجه ای برای فعالیت های عمرانی نداشته باشد عمیقا به  رکود بیشتر اقتصادی دامن زده است. عدم تامین زیر ساخت های مورد نیاز کشور منجر به تاثیر گذاری های سویی در آینده بازار می شود که تبعات آن در آینده نه چندان دوری در اقتصاد نشان داده می شود.

هنگامی که دولت از راه های معمول معقولی مثل دریافت مالیات نتواند  زیر ساخت ها را تکمیل کند و برای بودجه عمرانی پول نداشته باشند عملا اقتصاد را به مسیر غلطی هدایت می کنند حذف شده و سال که اشتغال و تولید و ساخت کالاهای نهایی و در نهایت سرمایه‌گذاری از آن دور می شود.

تداوم چنین رکوردی برای دولت افتخار نیست. دولت زمانی می تواند به خود ببالد که با اصلاح نظام مالیاتی و بانکی و با بهبود فضای کسب و کار و جهش تولید اقتصاد را با سلامت و بدون دغدغه از نیاز به درآمدهای نفتی نجات دهد.